E Drejta Nderkombetare Publike

Perparimi Lun 29 Déc - 15:59

LINDJA E SHTETEVEE Drejta Ndërkombëtare nuk merret me çështjen e paraqitjes seshtetit para se ai te jete paraqitur faktikisht. Ky moment merret sipikënisje e një gjendjeje juridike… Nuk është me rendësi mënyra ekrijimit te shtetit, se a krijohet ne pajtim me rendin juridikndërkombëtar apo te brendshëm… E rëndësishme është qe shteti ikrijuar me akt juridik te ekzistoje me te vërtete.Shteti mund te krijohet ne mënyra te ndryshme:a) Origjinale- krijimi i shtetit ne territoret e pabanuara ose ku nuk kapasur shtet, ne te cilin transferohet popullsia.b) Derivative (te prejardhur)- shtetet mund te krijohen ne territorin e një province ose regjioni nga shteti te cilit i kane takuar me pare ose - 9 -
•10. me ndarjen e një shteti ne dy ose me shume shtete te pavarura.Ndarja e tille behet me dhune (kryengritje) ose me marrëveshje (ne mënyre paqësore).c) Shtetet mund te krijohen edhe me bashkimin e dy ose me shume shteteve.d) Shtetet mund te krijohen edhe me një akt juridik:1)Me ligj te brendshëm (Filipinet 1934)2. Me traktat ndërkombëtar (Irlanda 1921)3. Me vendim te ndonjë organizate ndërkombëtare (Izraeli 1947 ,Libia 1952)e) Ne ditët e sotme rendësi te jashtëzakonshme ne krijimin eshteteve te reja ka parimi i Vetëvendosjes (Karta e OKB-se , ne nenin 1, parag.2 thekson se Kombet e Bashkuara kane për qellim zhvillimin e marrëdhënieve miqësore midisi kombeve, te mbështetura ne respektimin e barazisë dhe vetëvendosjes sepopujve).
.....
ZHDUKJA E SHTETEVE;Si lindja poashtu edhe zhdukja e shteteve është çështje faktike e jo juridike. Shteti zhduket me humbjen e cilitdo element (popullsisë,territorit apo sovranitetit).Zhdukja e pushtetit shtetëror ka qene me se shpeshti1) rezultat i pushtimit te territorit dhe i nënshtrimit te plote te atij shteti.Shteti zhduket nëse:2) aneksimi i tij është definitiv. Shteti zhduket edhe3) me ndarjen e territorit te tij nga shtetet tjera. Nje shtet mund te zhduket edhe4) me bashkimin vullnetar te dy ose me shume shteteve...Zhdukja e shtetit qofte rezultat i aneksimit, i ndarjes, i inkorporimitapo i hyrjes ne ndonjë bashkësi shtetesh, është çështje faktike, por karendësi te madhe dhe shkakton pasoja te shumëllojshme juridike. - 10 -
•11. NJOHJA E SHTETEVEE drejta ndërkombëtare niset nga fakti se krijimi i shteteve te rejaështë çështje faktike e jo juridike, prandaj merret se shteti i ri me paraqitje behet subjekt i se drejtës ndërkombëtare.Ekzistojnë dy teori lidhur me njohjen e shteteve:1) Teoria konstituive - niset nga qëndrimi se shteti me faktin se është krijuar, ende nuk është anëtar i bashkësisë ndërkombëtare. Pra,Bashkësia Ndërkombëtare është ajo qe vendos se a do ta pranoje shtetin e ri ne rrethin e vet apo jo.2) Teoria deklarative - shteti i ri automatikisht i fiton te drejtat qe i takojnë subjekteve ndërkombëtare dhe behet anëtar i Bashkësisë Ndërkombëtare, nëse i ka plotësuar kushtet qe i parasheh e drejtës ndërkombëtare…. D.m.th: shteti nuk krijohet me njohje, por është fakt ky qe konstaton se shteti është krijuar.LLOJET E NJOHJES ( se shteteve)Kemi njohje te:1) shteteve,2) qeverive,3) kryetarit ,4) kryengritësve.Ne te drejtën ndërkombëtare përmenden disa lloje te njohjes:1. Njohja- DE-JURE - është njohje e përhershme dhe e plote, e cila përfshinë te gjitha marrëdhëniet me shtetin e ri… Ajo ka vlere retroaktive.. Dhe jepet shprehimisht nëpërmes aktit-formal2. Njohja DE-FACTO- kur një shtet, i shtyre nga arsyet politike ose për shkak te paqartësive frikësohet nga njohja e shtetit, ose qeverise se re dhe për ketë arsye e shtynë njohjen e plote3. SHPREHIMISHT- me një akt te njëanshëm . (me telegram, me deklarate te shefit te shtetit, me note diplomatike ose me një traktat - 11 -•12. ndërkombëtar).4. HESHTAZI- konsiderohet se njohja është bere: neqoftese një shtet lidh marrëveshje me shtetin e ri, nqs pranon dhe dërgon përfaqësues diplomatik, nqs shtetet e treta pranojnë konsujt e shtetit te ri).5. INDIVIDUALISHT- buron nga qeveritë ose organet e ngarkuara me pune te jashtme dhe jepet me akt te njëanshëm (deklarate,telegram, note diplomatike etj).6. KOLEKTIVISHT - behet ne konferenca, kongrese ose ne organe ndërkombëtare me rezolute, me te cilën organet ndërkombëtare vendosin për krijimin e shtetit te ri ose me procedurën e pranimit.7. Njohja me kushte dhe Pa kusht - parashtrimi i kushteve me rastine njohjes se shteteve te reja është çështje rreth se cilës nuk ekziston unitet i mendimeve. Shumica e autoreve sidomos përkrahësit e teorisë deklarative, konsiderojnë se parashtrimi i kushteve me rastine njohjes është e palejueshme.PRANIMI ne OKB – është në kompetence te Asamblesë se Përgjithshme dhe Këshillit të Sigurimit . Asambleja e Përgjithshme vendos me 2/3 e votave pas rekomandimit qe i bene KS… Për pranim kërkohet qe shteti te jete paqedashës - qe t’i pranoj detyrimet qe dalin nga Karta e OKB-se, qe te jete i afte dhe i gatshëm t’i përmbushë detyrimet.Vlera dhe rëndësia e pranimit ne OKB është e jashtëzakonshme.. Për çka me s’miri dëshmon fakti se shtetet e porsakrijuara një ndere aktet e para qe ndërmarrin ne planin e jashtëm është kërkesa qe te pranohen ne OKB. Kjo behet aq me e rëndësishme kur dihet fakti se OKB u garantojnë anëtarëve te vet integritetin territorial dhe pavarësinë politike. Prandaj pranimi është garanci e mire për ekzistimin dhe stabilitetin e shteteve te reja - 12 -
•13. NJOHJA QEVERISE dhe SHTETITQEVERIA - është person ose njësi (trup) e përbëre nga me shume individë, te cilët ne baze te kushtetutës e përfaqësojnë shtetin ne marrëdhënie me shtetet tjera… Njohja e qeverive ose kryetarit është fakt i ndare nga njohja e shtetit.Kelsen bene dallimin midis aktit-juridik dhe aktit-politik te njohjes …Me akt-juridik- konfirmohet se një person ose njësi e përbëre nga me shume persona është ne t’vërtetë qeveri e një shteti. Akti-politik- injohjes është shprehje e vullnetit per te hyre ne mardh. me atëqeveri…Problem i njohjes se një qeveri paraqitet vetëm atëherë kur ajo vjen ne pushtet me dhune me mjete extra-juridike (grushtet,revolucion etj).SUKSEDIMI në DREJTEN NDERKOMBETARE,Shpesh ndodhe qe një shtet t’i lëshojë territorin një shteti tjetër, si rezultat i përdorimit te forcës, ne mënyre paqësore ose me revolucion. Si pasoje e kësaj, shteti paraprak humb pushtetin mbi atë territor dhe ne vend te tij vjen shteti tjetër ose bashkësi tjera.Suksedimi- paraqitet kur një ose me shume persona ndërkombëtar ezëvendësojnë një person tjetër ndërkombëtar me ç’rast behet bartja e te drejtave dhe detyrimeve nga një shtet qe e ka ndërruar ose humbur identitetin e vet ne shtetin tjetër.Suksedimi mund te jete:1) Suksedim i Përgjithshëm - shfaqet kur një subjekt (shtet)absorbohet ne tërësi nga një tjetër qofte edhe kur behet me vullnetin e anëtareve.2) Suksedim i Pjesshëm - shfaqet kur një pjese e territorit te një personi ndërkombëtar ngritët ne kryengritje, fiton pavarësinë dhe behet person ndërkombëtar me vete…Shteti pasardhës i merr IPSO JURE te gjitha te drejtat dhe detyrat eshtetit te mëparshëm.a) Suksedimi dhe traktatet –Një nder çështjet me rendësi qe paraqiten me rastin e suksedimit - 13 -
14. është se a kalojnë traktatet e shtetit qe është krijuar ose është ndare ne shtetin pasardhës ose janë zhdukur me territorin e humbur ose te dhëne.Lidhur me ketë, ne teori janë shfaqur dy tendenca:1. Shteti i ri nuk mund te konsiderohet i detyruar ne traktate te cilat nuk janë lidhur nga ai.2. Shteti i ri duhet t’i pranoje traktatet qe kane qene te lidhura meherët.Te gjitha zgjidhjet e adoptuara deri me tani mund te perfshihen ne tri grupe:1. Traktatet qe nuk barten ne pasardhës -- Traktatet politike.2. Traktatet qe vazhdojnë te mbesin ne fuq (pasi janë lidhe ne t’mirëte përgjithshme) - Traktatet e normave.3. Traktatet qe mbesin ne fuqi - ( servitutet ndërkombëtare ) Traktatetqe kane te bëjnë me territorin.b) Suksedimi dhe Borxhet Publike1)Ne doktrinën e shek. XIX: ka mbizotëruar qëndrimi se borxhet duhet bartur mbi pasardhës.2)Ne fillim te shek. XX: mjafte autore kane mohuar detyrimet e shtetit suksesor qe te marre pjese ne pagimin e borxhit te shtetit qe shkatërrohet.psh. ne praktike kjo çështje është zgjidhur përmes marrëveshjeve speciale, psh. Italia, përkitazi me provincat Tripolitano dhe Kirenaika,ka pranuar te paguaje borxhin publik te Turqisë.Ne prag te Luftës II Botërore. Ne munge se te traktateve prape kane marre hov tendencat për refuzimin e marrjes se detyrimeve nga borxhet. Çështja e borxheve publike ne çdo rast duhet zgjidhur me ane te marrëveshjeve.c) Suksedimi dhe Shtetësia - Personat qe jetojnë ose e kane vendbanimin ne territorin, i cili është subjekt i ndërrimit, prima facie, e marrin shtetësinë e sukcesorit (pasardhësit). - 14 -
15. Probleme lindin vetëm për personat te cilët kane qëlluar jashtë atij territori, ne momentin e ndërrimit. Ndërrimi i shtetësisë paraqet një çështje te rende kur cedimi behet kundër vullnetit te popullsisë. E drejta ndërkombëtare ka provuar t’i zvogëlojë pasojat e padëshirueshme te cilat dalin nga këto situate përmes Plebishitit dhe Optimit.PLEBISHITI – është konsulte e përgjithshme e popullit, ne te cilën banoreve u lejohet te shprehin vullnetin se cilit shtet dëshirojnë t’itakojnë.. Kështu banoret e një territor kane mundësi te deklarohen se a pranojnë a jo kalimin prej një shteti ne shtetin tjetër…Plebishitiështë instrument relativisht i ri , ai përmendet ne shek: XV- XVI, porzbatohet qe nga Revolucionin Francez.Drejta OPTIMIT- është mundësia qe t’u pranohet banoreve te një territori qe brenda një afati te caktuar te zgjedhin shtetësinë e shtetit qe ka bere cedimin (ceduesit) ose te pasardhësit.d) Te Mirat Publike – qe gjendet ne territorin e caktuar dhe i takojnëatij shteti kalojnë ne duart e pasardhësit (te trashëgimtarit).Përmbajtja dhe klasifikimi it e drejtave themelore te shtetit-Përpjekjet e para për përcaktimin e te drejtave dhe detyrave te shteteve i ka bere Abati Gregoar, 1792, projekti i te cilit nuk u realizua, por ngeli si begatim i se drejtës ndërkombëtare te asaj kohe.Te këtilla janë parimet:a. Popujt janë te pavarur dhe sovran,b. Te gjithë popujt kane te drejte te organizojnë dhe ndërrojnë formëne tyre te qeverisjes,c. Çdo popull është zot ne territorin e vet etj…d. Asnjë popull nuk ka te drejte te përzihet ne punët e brendshme te popullit tjetër.f. Traktatet janë te shenjta dhe te pacenueshme - 15 -
...........

16. Shumica e autoreve përmendin 5 (pesë) të Drejta Themelore të shtetitte cilave u përgjigjen detyrimet e shteteve tjera:- 1. e drejta e sovranitetit dhe pavarësisë- 2. e drejta për ekzistence (mbrojtje)- 3. e drejta e barazisë- 4. e drejta për t’u respektuar- 5. e drejta për komunikim me shtetet e tjera.

LLOJET e SHTETEVE
Bashkësinë ndërkombëtare për shume kohe e kane përbëre shtetet sovrane , shtetet gjysme-sovrane ( shtete vasale, shtete nën protektorat) , si dhe shtetet nen sundimin kolonial. Bashkësinë ndërkombëtare sot e përbejnë me se 190 shtete sovrane te cilatpërkundër kësaj mund te jene pak a shume te varura ekonomikisht,politikisht, ushtarakisht etj.Mes shteteve ekzistojnë dallime te konsiderueshme ne pikëpamjete:- madhësisë se territorit: ( shtete te vogla , shtete te mëdha )- nr te banoreve- shkalles se zhvillimit- (shtete shume te zhvilluara, shtete ne zhvillim )- potencialit ushtarak - ( superfuqi , fuqi te mëdha)- rendit te brendshëm ekonomik - (kapitaliste , socialiste)Për te drejtën, rendësi ka klasifikimi qe ka për baze pozitën juridike te shteteve:1. Shtetet unitare - thjeshta2. Shtete te përbëra: (a) Bashkimi personal, (b) Bashkimi real , (c) Konfederata (d) Federata ). - 16 -

...................

17. BASHKIMI-PERSONAL - bashkësi e dy apo me shume shtetesh te cilat i lidhe vetëm personi i sundimtarit (monarku i përbashkët ) .Bashkimi personal krijohet kur përputhen sendet e trashëgimisë, kur një mbret i një shteti zgjidhet për mbret edhe ne shtetin tjetër….Anëtaret e Bashkimit Personal e ruajnë pavarësinë e tyre te plote:1. ne planin e brendshëm ruajnë: ( a) organin ligjdhënës; (b) organet gjyqësore; (c) organet administrative )2. ne planin e jashtëm: ( a) vazhdojnë te mbesin subjekte te pavarura dhe te veçanta ; (b) mbajnë pavarësisht marrëdhënie diplomatike me shtetet e tjera).

BASHKIMI REAL - bashkësi e dy apo me shume shtetesh sovrane, tecilat janë nen një monark dhe bëjnë një subjekt ndërkombëtar.Shtetet anëtare te bashkimit-real ruajnë:1. Ne planin e brendshëm:( autonominë e tyre te brendshme dhe i kane te pavarura organin ligjdhënës, administrative dhe gjyqësor.)2. ne planin e jashtëm ne kompetence te Bashkimit Real, si tërësi lihet:(a) Politika e jashtme;(b)Ushtria ,(c) Financat )Lufta kundër një shteti anëtar te Bashkimit Real është lufte kundër te gjithëve. (Sot nuk ka shtete te tilla.)

KONFEDERATA -

lidhje mes dy apo me shume shteteve te pavarura….Krijohet me marrëveshje ndërkombëtare dhe ka përqellim: mbrojtjen e pavarësisë se jashtme ose te brendshme te anëtareve te saj. - 17 -

18. Ka raste kur krijohen për te evituar dominimin e një shteti me teforte. Ka organet e veta qe kane fuqi te caktuar mbi shtetet anëtare. –Organ kryesor, e shpeshherë i vetëm, është DIETA, (pastaj Kuvendi i përgjithshëm, Kongresi i delegateve)… Detyrat e këtij organi janë:1. Te zgjidhe mosmarrëveshjet mes anëtareve2. Ndalon luftën mes anëtareve, ne marrëdhëniet ndërkombëtare3. përmbushë vendimet e Dietës.Shtetet anëtare te konfederatës e ruajnë pavarësinë e tyre te plote, sibrenda ashtu edhe jashtë.

FEDERATA -

Eshte si bashkuesi e me shume njësive (shteteve), e cila krijohet me akt juridik => (Kushtetute).Politika e jashtme:( a) dërgimi dhe pranimi i përfaqësuesve diplomatike ;(b) shpallja e luftes dhe lidhja e paqes;(c) mbrojtja e sigurisë se shtetit dhe(d) financat) janë ne kompetence te federatës si tërësi.QEVERIA – është person ose trup i përbëre nga me shume individëte cilët ne baze te kushtetutës e përfaqësojnë shtetet ne marrëdhëniet me shtetet e tjera.Nëse një shtet i jashtëm refuzon te njohe kryetarin e një shteti ose ndërrimin e formës se qeverisjes se një shteti, ky i fundit nuk e humb njohjen e tij si shtet, mirëpo derisa te pranohet njohja e tij shprehimisht ose heshtazi, nuk janë te mundshme marrëdhëniet zyrtare mes tyre.Akt-Juridik -konfirmohet se një person ose trup i përbëre nga meshume persona është ne te vërtete qeveri e një shteti.Akt-Politik- i njohjes, është shprehje e vullnetit për te hyre nemarrëdhënie me atë qeveri.- Njohja behet: - ( shprehimisht , heshtazi ) dhe ajo - Mund te jete: - (De jure , De facto) - 18 -

19. COMMONWEALTH - është bashkësi (Sui generic).. Bashkësi vullnetare e shteteve te pavarura dhe sovrane, secila përgjegjëse për politiken e vet qe konsultohen edhe bashkëpunojnë ne interes te përgjithshëm te popujve te tyre ne përparimin e mirëkuptimit ndërkombëtar dhe paqes në botë.Veprimtaria e Komonveltit mbështetet ne: 1. konsultimet, - 2. diskutimet dhe -3. bashkëpunimin

FORMAT E VARËSISË -
varësia nënkupton doemos marrëdhëniet mes shtetit superior dhe atij inferior; Marrëdhënie midis shtetit i cili legalisht mund ta imponoj vullnetin e vet dhe shtetit i cili legalisht duhet t’i nënshtrohet atij vullneti.1.

Vazaliteti-
Eshte forme e varësisë politike, qe përfaqëson raportin midis shtetit me te fort (suverenit) dhe shtetit me te varur (vasalit)2.

Protektorati-
forme e mardhenjeve midis një shtetit me te forte dhe nje shtetit me te dobët. Ky krijohet me marrëveshje ndërkombëtare, e cila përkufizon marrëdhëniet midis palëve.Mandatet (gati janë zhdukur) etj.

SHTETET NEUTRALE -
janë ato shtete te cilat marrin për detyre memarrëveshje te posaçme te mbeten neutrale ne çfarëdo konflikti qe ndodhe ne te ardhmen mes shteteve te tjera.Shteti neutral : Nuk guxon te lejoje kalimin e forcave ushtarake neper territorin e tij. Shteti ka te drejte te ndërmarrë te gjitha masat për mbrojtjen e tij nga sulmet e jashtme. Përveç se nuk mund te hyje ne marrëdhënie me karakter ushtarak, nuk ekziston asnjë kufizim tjetër.

VATIKANI
Selia e Shenjet (shteti i qytetit te Vatikanit)-
me marrëveshje Italiapranon sovranitetin e Selisë se Shenjte, pronësinë e plote, autoritetin ekskluziv, absolute dhe juridiksionin e Selisë se Shenjte mbi Vatikan - 19 -

20. dhe krijohet Shteti i Qytetit te Vatikanit nen pushtetin e Selisë se Shenjte.Me marrëveshje parashikohet paprekshmëria e Papës, e drejta e legacionit, Selia e Shenjte heq dore nga e drejta e azilit dhe merr përsipër t’i dorëzoje kriminelet qe janë strehuar aty.V a t i k a n i mbetet shtet neutral dhe i paprekshem…Qyteti i Vatikanit ka gjithsej 44 hektarë, 500-1000 banore. Shërbimet publike ushtrohen nga shteti Italian. Vatikani mban marrëdhënie me afro 70shtete.

PERGJEGJESIA NDERKOMBETARE E SHTETEVE .Shteti duke qene një institucion juridik-politik, qe kryen shume funksione brenda dhe jashtë kufijve, është i detyruar te respektoje rendin juridik ndërkombëtar. Përgjegjësia ndërkombëtare është një institucion juridik ku në baze te tij, secili shtet te cilit mund t’imvishet një akt te cilin e drejta ndërkombëtare e konsideron si te paligjshëm, duhet t’ia japë dëmshpërblimin shtetit te cilit i ka bere dem me atë akt. Përgjegjësia e shteteve eshte institucion zakonor i se drejtës ndërkombëtare.Elementet e përgjegjësisë se shteteve - përgjegjësia ndërkombëtareështë çdoherë raport i shtetit me shtetin kur shteti qe ka pësuar dem kërkon satisfaksion (kënaqje).Për ekzistimin e përgjegjësisë ndërkombëtare duhet te plotësohen këto kushte:1. te ekzistoje veprimi ose mosveprimi, me te cilin cenohet çfarëdo detyre e përcaktuar me normat e se drejtës ndërkombëtare.2. veprimi i paligjshem duhet te mund t’i mvishet shtetit si personj uridik ose si subjekt ndërkombëtar.3. për ekzistimin e përgjegjësisë duhet te jete shkaktuar demi.4. duhet te jene shfrytëzuar te gjitha mjetet juridike qe parashihen me rend te brendshëm për te fituar kënaqje (satisfaksion). - 20 -

21. Llojet e Përgjegjësisë (politike, materiale, morale )Sipas qëndrimit qe mbizotëron , përgjegjësia penale e shteteve sipersona juridik nuk mund te ekzistoje, meqë pa faj s’ka as përgjegjësipenale , kurse shteti si tërësi nuk mund te kryeje ndonjë vepër penale,qofte me paramendim qofte me pakujdesi .. (nëse do t’i mvishejpërgjegjësia një shteti si tërësi , atëherë i tere populli i një vendi do temund te shpallej fajtor )…Kështu kundër shtetit si tërësi nuk mund tezhvillohet procedure penale sepse shteti nuk mund te vihet nebankën e te akuzuarve . Përkundër kesaj ne te Drejtën Ndërkombëtare flitet për përgjegjësinë penale te individeve dhe personave juridik.Përgjegjësia e drejtpërdrejte ekziston ne ato raste kur e kane shkelete drejtën ndërkombëtare organet shtetërore për te cilat shteti mban përgjegjësi, ose përfaqësuesit shtetëror.Përgjegjësia e tërthortë, kur një shtet merr përgjegjësinë për cenimin apo shkeljen e se drejtës ndërkombëtare nga shtetet tjera.a) Përgjegjësia e shtetit për organet ligjdhënëse ekziston nëse një shtet:1. nxjerre ndonjë ligj i cili është ne kundërshtim me detyrimet e tij ndërkombëtare.2. lejon te nxjerre ligjin, i cili është i nevojshëm për t’i plotësuar detyrimet ndërkombëtare ose nuk derogon një ligj qe është ne kundërshtim me detyrimet ndërkombëtare.b) Përgjegjësia e shtetit për aktet e organeve administrative - shteti ka përgjegjësi për punën e organeve administrative te cilat sipas rendit te brendshëm juridik kane cilësinë e organit shtetëror qe ushtrojnë funksione publike dhe veprojnë për llogari te shtetit,pavarësisht a janë këto lokale, provinciale, regjionale, federale etj.c) Përgjegjësia e shtetit për punën e organeve gjyqësore -përgjegjësia e tille ekziston nëse gjyqet e një vendi e kane cenuar te - 21 -

22. drejtën ndërkombëtare ne zbatimin ose interpretimin e normave te sedrejtës se brendshme.d) Bazat e përgjegjësisë ndërkombëtare - për te ekzistuarpërgjegjësia ndërkombëtare, përveç kushteve tjera ekzistuese ështëedhe një kusht plotësues - vepra te jete kryer me paramendim, meqellim te keq ose me pakujdesi. Teoria subjektive- e faji (Groci) nese eshte bere demi me faj, sipas d-natyrore del detyrimi i shpagimit te demit.. Ketë detyrim e mbajnë ata qe e kane shkaktuar demin, ose kane kontribuar te shkaktohet demi. Teoria objective – e rrezikut (Anciloti)- për ekzistimin e përgjegjësisë nuk ka rendësi a është kryer delikti ndërkombëtar me paramendim ,me qellim e keq apo nga pakujdesia.

PASOJAT E PERGJEGJESISE - si rezultat i veprimit te paligjshëm (ishkeljes se detyrimit), lind një raport mes shtetit qe është fajtor përatë akt dhe shtetit ndaj te cilit s’është plotësuar detyrimi, nga e cila gjëdel se pala fajtore duhet te jap shpërblimin.Përgjegjësia Penale ne te Drejtën Ndërkombëtare – E DrejtaNdërkombëtare ka parapare sanksione ndaj kryesve te disa krimevetë drejtës ndërkombëtare (treg. me skllevër, pirateria, tregtia me narkotike etj) me te cilat rrezikohen vlerat e përgjithshme njerëzore.Gjykata e Përhershme Penale NdërkombëtareMe 17. korrik. 1998 ne konferencën diplomatike te mbajtur ne Rome është miratuar dhe nënshkruar nga përfaqësues të 139 shteteve .Statuti i Romes i Gjykatës Penale Ndërkombëtare.. Gjykata e re dote jete kompetente për dënimin e personave përgjegjës për krime: - kundër njerëzimit, krime lufte, akte gjenocidit dhe agresionit… - 22 -

23. Gjykata ka 18 gjyqtare dhe do ta ketë selinë ne Hage.. Statuti do te hyne fuqi kur do te ratifikohet nga 60 shtete… Ne prill 2002 ështësiguruar nr i mjaftueshëm i ratifikimeve për te hy ne fuqi…Administrata e Bushit e kundërshton themelimin e kësaj gjykate dhee ka tërhequr nënshkrimin e bere me 1998 nga administrate e Presidenti Klinton.TERRITORI SHTETERORE - territori shtetëror është hapësira qe gjendet nen sovranitetin e një shteti. Është element qenësor për ekzistimin e shtetit. Territorin shtetëror e përbejnë sipërfaqja tokësore dhe ujore brenda kufijve, toka dhe ujerat nen ketë sipërfaqe dhe ajri mbi te.Territori ujor përbehet nga ujerat qe ndodhen brenda territorit shtetëror (ujerat kombëtare) dhe ujerat e një brezi detar (ujerat territoriale) për ato shtete qe kane dalje ne det. Ne ujerat kombëtare hyjnë: ujerat e lumenjve kombëtar, liqenet, kanalet, portet detare,gjiret e detit, gjiret historike dhe detet e brendshme. Toka, uji dhe ajri përbejnë pjesët e vërteta (reale) te një shteti.Nocioni dhe natyra juridike e territorit shtetëror Me territor shtetëror nënkuptohet hapësira mbi te cilën një shtet e ushtron sovranitetin territorial. Territori shtetëror është një element qenësor pa te cilin shteti s’mund te ekzistoje dhe është i përcaktuarsakte me kufijtë shtetëror. Ushtrimi i pushtetit mbi një territor njihet si supremacion territorial.Ndarja e territorit kalon neper tri faza:1. Përgatitja2. Ndarja3. Skenimi i kufijveMundësitë e përcaktimit te kufijve ne lumenjve janë:1. Bregu i majte - 23 -
24. 2. Bregu i djathte3. Mesi i lumit4. Thalveg, ose vija e thellësisë me te madhe.Kufijtë ndahen ne:1. natyrore… shkojnë përgjatë ujerave, bjeshkëve ose vargmaleve,pyjeve etj. (kufij te preferuar)2. artificiale… s’kanë mbështetje ne relief (shënohen me shtylla, gurë,mure etj) dhe3. astronomik… shkojnë paraleleve ose meridianëve.Ndalimi i marrjes se territorit shtetërorNdryshimet e territoreve me se shpeshti janë sendërtuar mepërdorimin e forcës (me pushtim ose nënshtrim). Qe nga fillimi ishekullit XX, e drejta mbështetet ne parimin e respektimit teintegritetit territorial te shtetit dhe ndalon te merret ndonjë territorme përdorimin e forcës.Mënyrat e lejuara te marrjes se territorit shtetërorLidhur me llojet e fitimit te territorit, autoret e se drejtësnderkombetare i kane ndare ne fitime origjinare (burimore) dhederivative (te prejardhura).CEDIMI (Cessio) - Është mënyre e zgjerimit te territorit, qerealizohet mes dy shteteve. Cedimi është transaksioni mes dyshtetesh: ceduesit dhe fituesit. Ai ka për objekt bartjen e sovranitetitmbi territorin i cili i ka takuar shtetit tjetër.Okupimi paqësor - Është vendosja e sovranitetit te një shteti mbindonjë territor qe me pare nuk ka qene nen sovranitetin e asnjë shtetitjetër. Okupimi paqësor behet ne baze te aktit te njëanshëm. - 24 -

•25. Shtimi (Zgjerimi) –derisa cedimi arrihet me marrëveshjendërkombëtare, shtimi (acesio) është rezultat i ndryshimeve qeshkaktohen nga forcat natyrore ose si rezultat i punës njerëzore.Parashkrimi - ne te drejtën ndërkombëtare mund te përkufizohet sizgjerim i sovranitetit mbi një territor përmes ushtrimit tevazhdueshëm dhe te papenguar te sovranitetit ne një periudhe tecaktuar te domosdoshme për te krijuar bindje te përgjithshme segjendja ekzistuese është ne pajtim me rendin juridik.Për te qene i vlefshëm parashkrimi është e domosdoshme qe asnjështet (shtet ne sovranitetin e te cilit ka qene ai territor) mos teprotestoje.Hapësira detare - hapësirat ujore te detërave dhe oqeaneve mbulojnëmbi 70 % te sipërfaqes se rruzullit tokësor. E drejta e detit - ështëzhvilluar me shekuj si e drejte zakonore. Kodifikimi i se drejtës sedetit është bere pas Luftes se II Botërore.Ujerat detare ndahen ne:1. Ujera bregdetare (te brendshme dhe territoriale) dhe2. Ujera te lira.1.a Ujerat e brendshme detare -përfshijnë ujerat e limaneve detare,ngushticat, ujerat brenda arkipelagëve, detet e brendshme , hapësira tujore mes vijës se baticës me te larte dhe zbaticës me te ulet si dhedeltat e lumenjve. Gjiri detar e ka statusin e ujerave te brendshmevetëm nqs brigjet e gjirit i takojnë një shteti dhe hyrja ne gjirin detarnuk ka gjerësi me te madhe se dyfishi i gjerësisë se ujeraveterritoriale.1.b Ujerat territoriale -përfaqësojnë një pjese te detit qe shtrihetparalelisht me vijën e bregut ne një largësi te caktuar dhe janë burim i rëndësishëm i pasurisë detare, rruge e lundrimit dhe zone mbrojtëse nga ana e detit. - 25 -
26. Sipas Konventës se Gjenevës, zona e jashtme nuk mund te shtrihetme tej se 12 milje nga vija fillestare e ujerave territoriale.Brezi i jashtëm - paraqet pjesën e detit te lire dhe përfshinë hapësirëndetare qe shtrihet jashtë ujerave territoriale ne drejtim te hapet derine largësi te caktuar. Brezi i jashtëm fizikisht dhe juridikisht ështëpjese e detit te hapet dhe mbi te shtetet kane vetëm disa te drejta tekufizuara te cilat na jep e drejta ndërkombëtare. Këto te drejta kane tebëjnë me mbrojtjen e interesave doganore, sanitare, fiskale,imigracionit, rezervimit te se drejtës se peshkimit.Zona ekskluzive ekonomike -Është institute i ri juridik dhenënkupton te drejtën qe i është dhëne shteteve bregdetare qe tezgjerojnë te drejtën sovrane ekonomike dhe kompetencatjuridiksionale ne një hapësire detare dhe nen det, përtej vijës sejashtme te ujerave territoriale, deri ne largësi prej 200 milja.Shtrati kontinental - përfaqëson fundin e detit dhe nëntokën e detitte hapet e cila vazhdohet jashtë detit territorial deri ne thellësi tecaktuar.Deti i hapet - hapësirat e gjera detare, te cilat shtrihen jashtë ujeravebregdetare, përfaqësojnë detin e hapur ose detin e lire. Ne kohen emesme ka pasur tendenca qe te shtrihet sovraniteti edhe ne detin ehapur (Anglia- detin e veriut, Portugalia- oqeanin paqësor).Koncepti dhe përkufizimi i detit te hapurDeti i hapur mund te përkufizohet si pjese e oqeanit jashtë një vije qeshkon paralelisht me bregun ne një largësi nga ai. Konventa mbidetin e hapur parasheh qe deti është i hapet për te gjithë popujt dheasnjë shtet nuk mund te pretendoje qe te veje çfarëdo pjese te tij nensovranitetin e vet. Mbi ketë pjese vlen parimi i “lirisë se detit tehapur”. - 26 -

27. Deti i hapet ka statusin e “detit te lire” mbi te cilin vlen rregulla e“Lirisë se detit”.Liritë e detit te hapur janë:1. liria e lundrimit te anijeve tregtare dhe te luftes2. liria e peshkimit3. liria e vënies se kabllove nëndetare4. liria e fluturimit mbi detin e hapurKonventa e re ua ka shtuar edhe:5. lirinë e krijimit te ishujve artificiale dhe stabilimenteve te tjera qe ilejon e Drejta Ndërkombëtare6. lirinë e kërkimeve shkencore.Pirateria - ne kuptimin e saj origjinal dhe te ngushte “pirateri” ështëçdo akt i pa-autorizuar, i kryer me dhune nga ndonjë anije private nedetin e hapet kundër anijes tjetër me qellim te plaçkitjes.Servitutet Ndërkombëtare -përfaqësojnë restrikcione (kufizime) tejashtëzakonshme te sovranitetit territorial te një shteti te imponuarame marrëveshje, me te cilat një pjese ose tere territori i një shtetiduhet te shërbejë për disa qëllime ose interesa te caktuara te shtetittjetër.Llojet e servituteve (ndërkombëtare)1.Servitude Aktive - janë ato me te cilat i epet e drejta një shteti qe tendërmarre veprime te caktuara ne territorin e shtetit tjetër.2.Servitute Negative- janë ato me te cilat i jepet e drejtë një shteti qe tekërkoje nga një shtet tjetër qe ai te rezervohet nga ushtrimi isovranitetit ne çështje te caktuara.3.Servitute Ushtarake - janë ato me te cilat një shtet ka te drejtë te mbajetrupat e veta ne territoret e shtetit tjetër, e drejta e fluturimit teaeroplanëve ushtarake mbi territorin e shtetit tjetër dhe aterrimit përqëllime teknike. - 27 -

28. 4.Servitutet ekonomike - janë ato servitute te fituara për qëllimekomerciale dhe te komunikacionit, siç janë: e drejta e peshkimit neujerat territoriale ne shtetin tjetër, prerja e drunjve, shfrytëzimi ikullosave, shfrytëzimi me ujë ose me rryme etj.Shuarja e Servituteve -servitutet shuhen ashtu si janë krijuar ; dmthme marrëveshje mes shteteve te interesuara. Ato mund te shuhenedhe me kalimin e afatit për te cilin janë krijuar: 1)Me dorëheqje te shtetit ne te mire te te cilit kane qene krijuar. 2)Me bashkimin e territorit shtetëror qe ka përfituar dhe territorit te shfrytëzuar. 3)Me zhdukjen e interesit te shtetit te autorizuar.ORGANET E MARDHENIEVE NDERKOMBETAREE drejta e brendshme dhe e drejta ndërkombëtare përcaktojnëshprehimisht cilat janë organet… veprimet e te cilave shkaktojnëpasoja juridike ndërkombëtare. Këtij grupi i përkasin ata persona,veprimet ose deklaratat e te cilëve shkaktojnë pasoja juridikendërkombëtare për shtetin e tyre dhe personat qe veprojnë kryesishtne pune te jashtme jashtë shtetit… E-D-N kërkon qe çdo shtet te ketënjë ose me shumë organe , aktet e te cilave shkaktojnë pasoja juridikendërkombëtareOrganet Qendrore1)Kryetari i shtetit - është organi me i larte i përfaqësimit te jashtëm,mirëpo nuk është ne çdo rast edhe organi me i larte shtetëror.Kryetari i shtetit mund te jete monarku, presidenti ose organikolektiv, varësisht sipas sistemit te vendit. Çdo akt i kryetarit teshtetit ne marrëdhënie ndërkombëtare merret si akt i shtetit.2)Ministri i punëve te jashtme - pjesëmarrja e shefit te shtetit osekryeministrit, ne çështje te jashtme, përgjithësisht kufizohet me - 28

29. çështje te rëndësishme politike.Mbajtja e lidhjeve te rregullta me shtetet dhe organizatatndërkombëtare kryesisht është çështje e ministrit te punëve tejashtme. MPJ është njëfarë ndërmjetësuesi mes shefit te shtetit dheorganeve te shtetit tjetër. Sipas rregullave ndërkombëtarekomunikimi mes qeverive behet përmes MPJ dhe përfaqësuesvediplomatik te akredituar ne atë shtet.Organet e JashtmePërfaqësuesit diplomatike - Janë te dërguar me autorizime qe tapërfaqësojnë shtetin jashtë. Përfaqësuesit Diplomatik ne kohërat mete vjetra janë konsideruar sit e shenjte. Janë dërguar për pune tecaktuara mirëpo pas kryerjes se atyre punëve ka marre fund misioni ityre.Përfaqësuesit Diplomatik - ndahen ne përfaqësues te rregullte dhe terastit, qe dërgohen ne misione te caktuara ne boten e jashtme.Nocioni i diplomacisëNocioni: Diplomacia është aplikim i inteligjencës dhe taktit te rregullimin emarrëdhënieve zyrtare mes qeverive te shteteve te pavarura. Është shkence epunëve te jashtme ose art i bisedimeve. Fjala diplomaci origjinën e ka ngagreqishtja e vjetër: diplomacia-doc i shkruar ne dy faqe te lidhura, qei është dhëne kryesuesit te misionit dhe ka përmbajtur instruksionepër qëllimet e misionit.Gjuha DiplomatikeSendërtimi i gjuhëve diplomatike behet ne gjuhe te ndryshme. Prejkohës se romakeve e deri ne kohen e Ligjit XIV si gjuhe diplomatikeka qene gjuha latine. Prej atëherë fillon te imponohet gjuha frëngeedhe pse nuk ka një rregullat te se drejtës ndërkombëtare.E drejta e legacionit -Krijimi i përfaqësive te përhershme paraqet nepraktike sendërtimin e se drejtës se legacionit.… - 29 -

Perparimi Lun 29 Déc - 16:09

30. E drejta për te dërguar përfaqësues diplomatike quhet e drejte active e legacionit. E drejta për te pranuar përfaqësues diplomatike quhet e drejte passive e legacionit.E drejta diplomatike - Rregullat qe i referohen përfaqësuesvediplomatike janë krijuar si rregulla zakonore te se drejtësndërkombëtare diplomatike. Ato i kane karakterizuar një përdorimkonstant dhe uniform.Pas Luftës II-të Botërore, komisioni i se drejtës ndërkombëtare,çështjen e kodifikimit te se drejtës diplomatike e ka përfshirë siçështje te rëndësishme dhe ne baze te projektit te tij: Me 1961, është miratuar Konventa mbi Marrëdhëniet Diplomatike…. Me 1963 Konventa mbi Marrëdhëniet Konsullore dhe Me 1969 Asambleja e Përgjithshme e KB-se, e ka miratuar Konventën mbi Misionet Speciale. Me 1975 ne Vjene është miratuar Konventa mbi Përfaqësimin e shtetit dhe marrëdhëniet e tyre me organin ndërkombëtar te karakterit universal.Vendosja e marrëdhënieve diplomatikeVendimi për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike është akt ivullnetit politik i cili i takon dy subjekteve te interesuara. Secili shtetvendos se a do te mbaje marrëdhënie diplomatike me ndonjë shtettjetër dhe a do te ketë ne te mision te përhershëm.Klasifikimi i personelit diplomatikKonventa e Vjenës e ndan personelin diplomati ne këto kategori:1. Personeli diplomatik– (shefi i misionit, këshilltaret, sekretaret dheatashetë).2. Personeli administrativ dhe teknik – (arkivistet, personeli për - 30 -
•31. mbrojtjen e lidhjeve dhe personeli administrative).3. Personel shërbyes – (portierët, punëtoret e sigurimit, kuzhinieret )etj.Përfundimi i misionit diplomatikMisioni diplomatik mund te përfundojë me:1. Kryerjen e detyrës se misionit2. Kalimin e afatit për te cilin është dërguar3. Revokim, te cilin mund ta beje shteti qe ka dërguar ose mund te jeteshkaktuar me dorëheqjen e përfaqësuesit për shkak te transferimit netjetër pozite4. Ngritjen e përfaqësuesit diplomati ne klase me te larte, por ne ketë rastmisioni teknikisht përfundon dhe përfaqësuesi diplomatik merr letrate reja kredenciale5. Ndërprerjen e marrëdhënieve diplomatike ose fillimin e luftes mes dyshteteve6. Vdekjen e përfaqësuesit diplomatik.KONSUJT - ndahen ne: Konsuj Professional (consules missi) dheKonsuj Nderi (consules electi)1. Konsujt Professional - janë nëpunës dhe shërbimin konsullor e kaneprofesion te rregullte dhe te vetëm2. Konsujt Nderi - rregullisht janë persona autoritativ, qe jetojnë, eshpesh janë edhe shtetas te shtetit ku veprojnë si konsuj. Ata përpunën e tyre nuk marrin page.Konventa Vjenës , te gjithë shefat e konsullatave i ndanë ne katërklase:1). Konsuj te përgjithshëm2). Konsuj (emërohen nga shefi i shtetit)3). Nënkonsuj (emërohen nga ministri i punëve te jashtme)4). Agjente konsullor (emërohen nga konsulli i përgjithshëm). - 31 -
•32. Funksioni i konsujve - Konsujt janë organe shtetërore te cilëtdërgohen jashtë për qëllime te ndryshme e sidomos për mbrojtjen einteresave shtetërore brenda qarkut konsullor. Nuk janë përfaqësuesdiplomatike dhe nuk përfaqësojnë shtetin ne tonalitetin emarrëdhënieve ndërkombëtare si dhe nuk janë te akredituar pranëqeverise se vendit te pranimit.Përfundimi i funksioneve konsullore / përfundon me :1. Notifikimin e shtetit te emërimit – shtetit te pranimit, se funksionete tij kane pushuar.2. Tërheqjen e ekzekvatures.3. Notifikimin e shtetit te pranimit – emërimit se ka pushuar tekonsideroje natare te personelit konsullor.NENEPUNESIT NDERKOMBETARELidhur me pozitën e nëpunësve ndërkombëtar nuk ekzistojnërregulla uniforme. Te gjitha organizatat tjera krijohen me marrëveshjendërkombëtare me më shume ose me me pak shtete, nga e cila gjë delse nëpunësit e tyre gëzojnë te drejta dhe privilegje vetëm ne shtetetamtare te organeve ne fjale, te cilat shtete kane lidhur marrëveshjetdhe kane miratuar rregullat e duhura mbi pozitën e tyre.AKTET JURIDIKE NDERKOMBETAREAktet e Njëanshme -Akt i njëanshëm juridik konsiderohet shprehja evullnetit te një subjekti te se drejtës ndërkombëtare me qellim qe teshkaktohet ndonjë pasoje juridike ndërkombëtare. Me këto, ne rastete caktuara krijohet, ndërrohet ose pushon ndonjë gjendje juridike.Aktet e njëanshme ndahen ne:- akte te njëanshme te pavarura - ( notifikimi, njohja, protesta heqjadore, premtimi) ,- te varura (oferta, pranimi, rezerva )- te përziera. - 32 -
•33. Aktet e nje anshme juridike- te varura :1) Notifikimi (Lajmërimi) - është lajmërimi zyrtar drejtuar njësubjekti tjetër ose subjekteve te se drejtës ndërkombëtare për ndonjëqëndrim, kërkese, fakt ose ngjarje pa te cilën pretendohet te ketërendësi juridike, posaçërisht rendësi ndërkombëtare, ose term teknikpër lajmërim shtetet tjera për ca fakte ose ngjarje me rendësi juridike.Notifikimi mund te jete i detyrueshëm ose fakultativ.2) Njohja (Pranimi) - deklarim i njëanshëm se një gjendje ose ndonjëkërkese konsiderohet juridikisht e vlefshme. Njohja është mjafte eshpeshte ne marrëdhënie ndërkombëtare (njohja e shteteve te reja, eqeverive, e kryengritësve si pale ndërluftuese etj)Njohja mund ti epet shprehimisht ose heshtazi.3) Protesta - është deklarate me te çilen mohohet ligjshmëria e ndonjësituate te caktuar. Ajo ka për qellim te ruaje te drejtat ose te beje medije se shteti qe proteston nuk pajtohet dhe nuk i pranon aktet ecaktuara për te cilat është i njohur me notifikim, ose me çfarëdomënyre tjetër dhe refuzon pranimin e gjendjes se re.4)Heqja dore - Është deklarate e njëanshme e vullnetit. Me te njështet heq dore nga ndonjë e drejte e tij ne marrëdhëniendërkombëtare. Me ketë shuhet një e drejte subjektive e shtetit.TRAKTATET NDERKOMBETARE(nocioni)Me traktat ndërkombëtar konsiderohet çdo pajtim i vullnetit mes shteteve,me qellim te krijimit, ndryshimit ose ndërprerjes se ndonjë raporti juridikreciprok, ose marrëveshje e karakterit kontraktual mes shteteve oseorganizatave shtetërore me te cilat krijohen te drejta dhe detyrime për palët.Sipas disa autoreve, marrëveshjet ndërkombëtare duhet te lidhendoemos me shkrim, sepse vetëm ne ketë mënyre mund te konstatohet - 33 -
•34. pajtimi i vullneteve.Emërimi i traktateveLlojet e ndryshme te dokumenteve ndërkombëtare te hartuara meshkrim paraqiten me emra te ndryshëm. Me se shpeshti quhenmarrëveshje ose traktate ndërkombëtare mirëpo përdoren edheemërtime te ndryshme siç janë: (konventa, pakti, modus vivendi )etj.Traktatet: pretendojnë te përfaqësojnë marrëveshjet me terëndësishme dhe me solemne (traktatet e paqes, tregtare etj).Paktet: janë marrëveshje shume solemne qe i referohen heshtjeve tendryshme politike.Konventat: përfaqësojnë marrëveshjet me te cilat përcaktohenraportet mes shteteve ne ndonjë lëmi te caktuar. (psh: KonventaHagës - mbi rregullat dhe zakonet e luftes).Deklaratat: përfaqësojnë marrëveshjet – ligj, me te cilat palëtkontraktuese detyrohen mes vete se net e ardhmen do t’u përmbahendisa rregullave te sjelljes.Karta dhe statuti: përfaqësojnë marrëveshje mbi krijimin,organizimin dhe përcaktimin e kompetencave te organizatave dheorganeve ndërkombëtare.Termi AKT: përdoret për marrëveshje shume-paleshe, te lidhura nekongrese apo konference ndërkombëtare psh. Akti Përfundimtar iKongresit te Vjenës - 1815 etj.Protokollet: janë marrëveshje te ndryshme joformale mes shteteveose marrëveshjeve plotësuese për interpretimin, vazhdimin osendërrimin e marrëveshjeve tjera.Kompromisi: marrëveshje mbi zgjidhjen paqësore te ndonjë konfliktiqofte nëpërmes arbitrazhit ose ndonjë gjykate tjetër ndërkombëtareKartele: janë marrëveshjet te cilat i lidhin eproret ushtarak, derisazgjasin armiqësitë, për te shkëmbyer robërit, te plagosurit,ndërprerjen e luftimeve etj. - 34 -
•35. Konkordate: janë marrëveshjet te cilat i lidh Vatikani me shtetet etjera dhe i referohen pozitës se Kishës Katolike ne shtetin e caktuar.Termi MODUS VIVENDI: përdoret për marrëveshjet e përkohshmepër te cilat pritet qe net e ardhmen te zëvendësohen me një traktat osekonvente.Llojet e marrëveshjeve ndërkombëtareTraktatet ndërkombëtare klasifikohen ne baze te kritereve tendryshme:1. Sipas formës (me shkrim + me goje)2. Sipas mënyrës se lidhjes (solemne + te thjeshta)3. Sipas hapësirës gjeografike (përgjithshme + regjionale)4. Sipas mundësisë se aderimit (hapura, gjysme te hapura, tembyllura)5. Sipas lendes (traktate politike, ekonomike, juridike, teknike etj)Palët kontraktuese - mund te jete çdo subjekt i se drejtësndërkombëtare. Ketë te drejte e kane shtetet, organizatatndërkombëtare dhe kryengritësit nqs janë te pranuar si palendërluftuese.Pajtimi i vullnetit - Ne te drejtën ndërkombëtare sikurse edhe ne tedrejtën e brendshme kërkohet qe pajtimi i vullnetit ne çdo rast duhette përputhet me vullnetin e vërtete te subjektit ndërkombëtar dhe tejete dhëne lirisht…. Nëqoftëse ekziston dyshimi se ka te meta nepajtimin e vullnetit si psh: (dhuna, lajthimi, mashtrimi dhekorrupsioni) , atëherë vjen ne dyshim ligjshmëria e vet lendes setraktatit.Për kete arsye çdoherë supozohet se akti ndërkombëtar, është i vlefshëm,përderisa nuk dëshmohet ekzistimi i mungesës e cila e bënë të pavlefshëm.Dhuna - Gjate lidhjes se marrëveshjes ndërkombëtare, dhuna mundte përdoret ndaj personit i cili shprehe vullnetin e shtetit ose ndaj - 35 -
•36. shtetit si tërësi. Shumica e autoreve konsiderojnë se përdorimi idhunës kundër personit qe e lidh e benë marrëveshjen e tille tepaqene, pa vlere ose i nënshtrohet anulimit.Lajthimi - dmth mosnjohje ose përfytyrim i gabuar i ndonjë fakti osesituate. Shumica e autoreve konsiderojnë si forme te mangët teshprehjes se vullnetit dhe te mete qe ndikon ne vlerën e marrëveshjesse lidhur.Mashtrimi- ndikon ne vlerën juridike te marrëveshjevendërkombëtare. Marrëveshja e lidhur me mashtrim nuk ështëjuridikisht e vlefshme, psh nëse një shtet me rastin e lidhjes se njëmarrëveshje ndërkombëtare përdor hartën gjeografike.ORGANIZATA NDERKOMBETAREOrganizatat ndërkombëtare - janë bashkësi te përhershme mekarakter qeveritar, a jo qeveritar, te krijuara mbi baze te njëmarrëveshje ndërkombëtare (karta, statuti ose ndonjë dokumenttjetër konstituiv) me qellim te bashkëpunimit ne zgjidhjen eproblemeve ndërkombëtare te parashikuara me ato dokumente.Nga kjo del qe organizatat ndërkombëtare krijohen me vullnetin eshteteve:a) Themelues te organizatave , ndërkombëtare janë shtetet sovrane(kur organizata është nder-shtetërore)b) Ato krijohen me traktate ndërkombëtarec) Veprimtaria e organizatave ndërkombëtare shtrihet brendakompetencave qe janë te përcaktuara me marrëveshjed) Financimi i organizatave ndërkombëtare behet me ane tekontributeve te shteteve anëtare.Klasifikimi i Organizatave NdërkombëtareAto klasifikohen: - 36 -
•37. a) Sipas shtrirjes - Organizata globale (universale) dhe Regjionaleb) Sipas funksioneve – te Përgjithshme dhe Specializuarac) Sipas anëtareve – Ndërshtetërore & Joqeveritared) Sipas autorizimeve – rekomanduese & mbishtetëroree) Sipas kohëzgjatjes - te përkohshme & përhershmeORGANIZATA e KOMBEVE te BASHKUARA ( OKB )OKB – është krijuar nen ndikimin e qëndrimeve kundër luftes qekishte shkaktuar Lufta II-të Botërore… Vizionin e pare te botes sepasluftës e kane dhe president i SHBA-se Franklin D.Roosvlet dhekryeministri i UK Winston Churchill në “Kartën e Atlantikut” - me 14gusht 1941..Këta dy burrështetas kishin proklamuar disa parime te përbashkëtate politikes se vendeve te tyre, respektimi i te cilave do te garantontenjë te ardhme me te mire te botes . Ata deklaronin se nuk kërkojnëkurrfarë zgjerimi territorial, se nuk miratojnë kurrfarë ndryshimeshterritoriale, te cilat s’do te jene ne pajtim me vullnetin e lire tepopujve; se respektojnë te drejtën e çdo populli për vetëvendosje; seshpresojnë qe pas përfundimit te luftes do te vendoset paqja.Me 30 tetor 1943 përfaqësuesit e BRSS, UK , SHBA-se , Kinës - kaneshprehur nevojën e krijimit sa me pare te një organizate tepërgjithshme ndërkombëtare për ruajtjen e paqes dhe te sigurisëndërkombëtare, qe do te bazohej mbi parimin: e barazisë sovrane tete gjitha shteteve paqedashëse dhe do te ishte e hapur për te gjithështetet e tilla , te mëdha ose te vogla.Prej 25 prillit deri me 26 qershor 1945 - ne San-Francisko u mbajtKonferenca e Kombeve te Bashkuara... Ne konference merrnin pjesepërfaqësuesit e 50 shteteve. Pas një pune mjaft intensive , me 26qershor 1945 përfaqësuesit e 50 shteteve e firmuan “Kartën eOrganizatës se Kombeve te Bashkuara”, sipas rendit te shteteve me - 37 -
38. alfabetin anglez, por se pari shtetet e mëdha e pastaj shtetet tjera.Sipas nenit – 1 te Kartës , KB- kane katër qëllime kryesore: Te ruhet paqja dhe siguria ndërkombëtare Te zhvillohen midis kombeve marrëdhënie miqësore, te bazuara ne respektimin e parimit te barazisë dhe te drejtës se tyre për vetëvendosje Te realizojnë bashkëpunimin ndërkombëtare me karakter ekonomik, shoqërore, intelektual, humanitar etj. Te jene qendra ku do te harmonizohen përpjekjet e te gjitha kombeve për sendërtimin e qëllimeve te përmenduraAnëtarësia e OKB-se- përbehet nga dy kategori shtetesh: antetarethemelues dhe abetare e pranuar me vone…Anëtarë themelues teOKB-se kane qene 51 shtete qe kane marre pjese ne Konferencën eSan Franciskos, ose qe kane nënshkruar me pare “Deklaratën eKombeve te Bashkuara” 1 janar 1942.Sipas Kartës KB, shteti qe do te hyje ne OKB, duhet t’i plotësoje 4-kushte : Te jete paqedashës T’i pranoje detyrimet nga Karta ; Te jete i afte dhe i gatshëm për t’permbushur atoOKB- sot ka ne gjirin e vet 192 shtete te botes .Përfundimi i anëtarësisë ne OKB Tërheqja- Karta e OKB-se lejon mundësinë qe çdo shtet anëtare te tërhiqet nga org, por me pare duhet t’i paraqes arsyet e tërheqjes , te cilat duhet te jene te tilla qe arsyetojnë vendimin. - 38 -
•39. Përjashtimi – neni 6 i Kartës se OKB-se ka parashikuar qe secili anëtarë i org, i cili shkele vazhdimisht parimet e Kartës se OKB- se mund te përjashtohet nga organizata. Pezullimi - neni 5 i Kartës se OKB-se ka parapare ndalimin e ushtrimit te drejtave dhe privilegjeve te lidhura me cilësinë e anëtarit te org, ne rast se ndaj një anëtari te org. është marre ndonjë veprim shtrëngues ose parandalues.Organet e OKB-se1. Asambleja e Përgjithshme - është org. qendrore ; atë e përbejnëpërfaqësuesit e te gjitha shteteve anëtare te OKB-se … Çdo shtetanëtare ne Asamble mund te ketë me se shumti 5 - përfaqësues.Sesionet- e veta i mbanë një here ne vite (sesionet e rregullta), te cilatfillojnë te martën e trete te muajt shtatore dhe zgjasin rregullisht disamuaj.. Me kërkesën e KS ose shumicës se anëtareve te OKB-seAsambleja mund te mbaje dhe sesione te jashtëzakonshme..Mbledhjet e këtilla duhet te mbahen brenda afatit prej 15 ditësh prejçastit kur është bere kërkesa.Asambleja ka 7- komitete : ( a) qeshje te sigurisë ndërkombëtare dheçarmatimit, b) çështje ekonomike, c) çështje sociale,humanitare,kulturore , d) çështje te shkolonizimit , e) çështjeadministrative buxhetore , f) çështje juridike.2. Këshilli Sigurimit (KS) – përbehet nga 15 anëtare , nga te cilët: 5- janë anëtare te përhershëm (Kina, Franca, Rusia, SHBA, UK)ndërsa , 10- tjera janë ( 5 vende afro-aziatike , 2- vende AmerikësLatine , 2 vende Evropës- P)….Sesionet – KS mbanë sesione kurdoherë qe është nevoja. Për ketëarsye çdo anëtare i KS, është i detyruar t ketë gjate tere kohës njëpërfaqësues ne selinë e OKB-se…Funksionet-KS – është organi qe mban përgjegjësinë kryesore përruajtjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare. - 39 -
•40. 3. Këshilli Ekonomik-social- është krijuar me qellim qe tekontribuoje për sigurimin e paqes përmes krijimit te kushtetove testabilitetit dhe mirëqenies qe janë te domosdoshme për mardh,paqësore midis popujve.4. Sekretariati – personelin e KB (sekretariatin) e përbejnë 16.000nëpunës nga mese 150 vende te botes, te cilët punojnë ne selinë eOKB-se ne Nju-Jork dhe ne qendra tjera te botes… Sekretari ipërgjithshëm mbanë përgjegjësinë për punën e përgjithshme teSekretariatit dhe personelit te OKB. Ai i paraqet Asamblesë sePërgjithshme raportin vjetor mbi aktivitetet e organizatës.5. Këshilli i Kujdestarisë – sistemi ndërkombëtare i kujdestarisë iOKB-se është krijuar për te zëvendësuar sistemin e mandateve te LKdhe qellim kryesor kishte forcimin e paqes dhe sigurisë, përparimitpolitik, ekonomik, social dhe arsimor te popullsisë se territorit nenkujdestari; Sistemi i kujdestarisë duhej te zbatohej mbi:a)territoret qe gjendeshin nen mandate ;b) territoret qe do tu merreshin shteteve armike pas Luftes IIBotërore,c) territoret qe vullnetarisht do te viheshin nen ketë regjim nga shtetetqe kane përgjegjësi për administrim e tyre.6. Gjykata ndërkombëtare e Drejtësisë.Pakti Veri-atlantik – NATO ( North Atlantic Treaty Organization)NATO- është krijuar me 4 prill 1949 ne Uashington nga 10 shtete teEvropës Perendimore ( Belgjika, Danimarka, Franca, Islanda, Italia ,Luksemburgu , Holanda, Norvegjia, Portugalia, dhe UK ) dhe SHBAe Kanada , kurse me vone i janë bashkangjitur Greqia dhe Turqia(1952) , Gjermania (1955), Spanja (1982), Hungaria dhe Çekia (1999).Etj.NATO është organizate ushtarako-politike e shteteve kapitaliste teEvropës dhe Amerikës Veriore qe është krijuar ne periudhën e luftes - 40 -
•41. se ftoftë dhe ndarjes se ashpër te botes ne dy sisteme antagoniste ; përte penguar agresionin komunist , siç deklaronin krijuesit ose për tepenguar përhapjen e socializmit siç deklaronin disa autoretkomuniste.Shtetet anëtare janë obliguar se te gjitha mosmarrëveshjet do t’izgjedhin me mjete paqësore (ne pajtim me rregullat e Kartës se OKB-se) se do te rezervohen nga kërcënimi ose nga përdorimi i forcës nemarrëdhëniet ndërkombëtare ; se do te ndihmohen ndërmjet vetes ;qe çfarëdo sulmi i armatosur kundër një anëtari apo disa anëtareve ,do te konsiderohet si sulme kundër te gjithëve etj.Organet e e NATO-se : Këshilli ; Komiteti Mbrojtjes ; Sekretari iPërgjithshëm ; Komitetit Ushtarak dhe Komandat.TRAKTATI (pakti) VARSHAVESËshtë krijuar si kundërpërgjigje e BRSS-se dhe shteteve tedemokracisë popullore për ekzistimin e paktit NATO dhe për hyrjene Gjermanisë ne te ; gjë qe sipas shteteve te Evropës-Lindore kishteshtuar dukshëm rrezikun e luftes dhe ka qene rreziqe për sigurinë eshume shteteve…Duke u nisur nga këto , shtetet socialiste te Evropës-Lindore ( nepërjashtim te Jugosllavisë), ne mbledhjen e tire ne Vashave (11-14maj1955) kane aprovuar Marrëveshjen mbi miqësinë, bashkëpunimindhe ndihmën e përbashkët , me se është krijuar një strukture politike-ushtarake , qe është dashur te shërbeje si kundërpeshe përballëNATO-se. E qe ne thelb beri realitet ndarjen e Evropës ne dy grupe teshteteve antagoniste.RREGULLIMI PAQESORE I MOSMARVESHJEVEMosmarrëveshjet janë situatat kur dy a me shume shtete kanemendime te ndryshme për ndonjë çështje te caktuar …. Ne fund teshek:XIX ne literature dhe ne traktate, behet dallimi midismosmarrëveshjeve te natyrës juridike dhe natyrës politike - 41 -
•42. Te natyrës juridike- përkufizohen si mosmarrëveshje ne te cilatkërkesat ose kundërshtimin e vet , palët i bazojnë mbi rregullat epranuara te se drejtës ndërkombëtare… Mosmarrëveshjet tjera janëmosmarrëveshje politike ose mosmarrëveshje te natyrës juridike, athjesht konflikte te interesave.Sipas tyre mosmarrëveshjet e natyrës-juridike zgjidhen mepërdorimin e procedurave gjyqësore, kurse mosmarrëveshjet politikezgjidhen me mjete diplomatike.Hapi me i rëndësishëm ne drejtim te krijimit te një proceduredetyrimore për zgjidhjen paqësore te mosmarrëveshjevendërkombëtare është bere me aprovimin e Konventës mbi zgjidhjenpaqësore te mosmarrëveshjeve ndërkombëtare (Hage 1899 e 1907).E Drejta Ndërkombëtare , njeh tri lloje mjetesh për zgjidhjen paqësorete mosmarrëveshjeve ndërkombëtare: Mjetet Diplomatike (bisedimet , shërbimet e mira, ndërmjetimi, hetimi , pajtimi) Mjetet Gjyqësore ( Arbitrazhi , rregullimi gjyqësore). Mjetet qe ofrojnë inst. ndërkombëtare ( mjetet diplomatike , gjyqësore te posaçme)MJETET DIPLOMATIKE / ekstra-juridike (te zgjidhjes semosmarrëveshjes).1)Bisedimet – janë një nder mënyrat me te thjeshta , me terëndësishme e me te përhapura te zgjidhjes se mosmarrëveshjevemidis shteteve…. Bisedimet mund te jene dypalëshe (kur zhvillohenvetëm mes shteteve te interesuara drejtpërdrejt) , shumëpalëshe- ( kurzhvillohen ne konferenca tjera ndërkombëtare nëse nemosmarrëveshje bëjnë pjese disa shtete) … Ato mund te zhvillohenme goje ne takime te drejtpërdrejta te përfaqësuesve te shteteve teinteresuara , ose me shkrim-(këmbimi i notave, letrave, memoareveetj). - 42 -
•43. 2) Shërbimet Mira dhe Ndërmjetësimi - ne praktike shpesh ndodhqe shtetet ne konflikt ndërkombëtare te mos mund t’i shfrytëzojnëbisedimet diplomatike, për shkak se nuk kane kontakte tedrejtpërdrejta diplomatike, për shkak te marrëdhënieve te këqija qekane..E Drejta Ndërkombëtare për këso rastesh ka parashikuar qe një pale etrete qe ka ndikim moral mbi palët, t’u ndihmoje shteteve ne konflikt,për gjetjen e zgjidhjes . Ne ketë grup te mjeteve hyjnë shërbimet emira dhe ndërmjetësimi midis te cilave vështire qe mund te tërhiqetkufiri i sakte.a)Shërbimet e Mira - me shërbime te mira nënkuptohet veprimi i njëpale te trete mike, qe ndihmon ne gjetjen e një zgjidhjeje paqësore tenjë mosmarrëveshje (grindje, konflikti) . Shërbime te mira mund teofroje një shtet ose një grup i shteteve e edhe org. ndërkombëtare , si(OKB , EU) .b) Ndërmjetësimi - konsiston ne aksionin e një shteti te trete, te njëgrupi shtetesh ose ndonjë personi autoritativ me qellim qe te gjendetzgjidhja e një konflikti midis dy shteteve. Shteti i trete qe paraqitet necilësinë e ndërmjetësuesit, merr pjese ne bisedime midis palëve ,përpiqet t’u jap atyre kontakteve kahe për zgjidhjen paqësore , jepkëshilla, sugjerime, i përcjelle kërkesat dhe përgjigjet nga njëra pale tetjetra… Ndërmjetësimi është fakultativ , pos nëse është parashikuarme marrëveshje ; qe dmth:a) ndërmjetësuesi s’është i detyruar te ndërmjetësoj ,b) kjo vlen edhe për shtetet ne konflikt, te cilat mund ta pranojnë oseta refuzojnë ndërmjetësimin…Ndërmjetësimi duhet ta gëzojë domosdo besimin e te dy palëve ne konflikt.3) Hetimet- Konventa e Hagës – mbi zgjidhjen paqësore temosmarrëveshjeve ndërkombëtare , ka parashikuar qe ne çdo rast temosmarrëveshjes ndërkombëtare qe nuk prek nderin dhe interesatvitale te shtetit, dhe qe është rezultati mospajtimit lidhur mevlerësimin e gjendjes faktike , do te krijohet një komision hetues , - 43 -
•44. nëse pajtimi nuk është arritur me ane diplomatike.. me detyre qe talehtësoje zgjidhjen e mosmarrëveshjes , duke i ndriçuar faktet mehetime (ankete) asnjanëse dhe te ndërgjegjshme.4) Pajtimi – është mënyre paqësore e zgjidhjes se mosmarrëveshjevenga një komision i zgjedhur , i cili ka për detyre t’i shqyrtoje dhe t’indriçoje te gjitha aspektet e mosmarrëveshjes… dhe ne fund (pasraportit) t’u propozoj zgjidhjen shteteve ne konflikt .MJETET GJYQESORE1) Arbitrazhi – ka për qellim zgjidhjen e mosmarrëveshjeve midisshteteve nga ana e gjyqtareve , qe i zgjedhin vete palët ne baze terespektimit te se drejtës … Arbitrazhi është një mjete qe zbatohet mepajtimin e palëve .a) Kompromisi- zgjidhja mosmarrëveshjeve përmes arbitrazhit varetne çdo rast nga pajtimi i palëve.. Sipas mendimit te gjykatës – asnjështet pa pajtimin e tij nuk mund te detyrohet qe mosmarrëveshjet e tijme shtete te tjera t’ia nënshtrojë ndërmjetësimit, arbitrazhit, osecilësdo mënyrë te zgjidhjes paqësorë… Duke u nisur nga kjo, palët qekane vendosur qe mosmarrëveshjen t’ia besojnë arbitrazhit përzgjidhje , duhet te lidhin marrëveshje specialeb) Zgjidhja e Arbitrave- përcaktimi i arbitrit ose i arbitrave behet mepajtimin e palëve. Shtetet vendosin lirisht se a do t’i besojnë zgjidhjene rastit një arbitri apo disa arbitrave…Me ç’shpeshti praktikohet qe siarbitra te caktohen disa persona , numri i te cilëve duhet te jete tek ( 3, 5 ose me shume) .c) Procedura e Arbitrazhit- parimisht nuk dallohet nga proceduragjyqësore. Shtetet me kompromis mund t’i percaktojne rregullat eprocedurës ne hollësi ose vetëm te japin udhëzime për përdorimin erregullave te përgjithshme te procedurësd) Vendimi Arbitrazhit- është “definitive dhe i paapelueshëm”(përfundimtar dhe i pakundërshtueshëm). - 44 -
•45. GJYKATA NDERKOMBETAREa) Themelimi i Gjykatës - hap i pare drejt themelimit te një gjykatendërkombëtare te përhershme është bere me themelimin e Gjykatësse Përhershme te Arbitrazhit ( Hage 1899) .. Si e këtillë kjo gjykatenuk ka qene e përhershme ne kuptimin e plote te fjalës, ngase trupine arbitrave ne shumicën e rasteve e përbenin personat e ndryshëm ,varësisht nga zgjidhja e palëveThemelimi i një gjykate ndërkombëtare u be realitet përfundimisht nefund te Luftes I Botërore.. Kështu neni 14 i Statuti te Lidhjes seKombeve – parashikonte qe Këshilli i Lidhjes, te bënte propoziminpër themelimin e një gjykate te përhershme ndërkombëtare…Përfundimisht Statuti i Gjykatës , i përfshirë ne një protokoll , ështëhapur për nënshkrim me 16 dhjetor 1920 dhe ka hyre ne fuqi me 1shtatore 1921.Gjykata e Përhershme e Drejtësisë Ndërkombëtare ka funksionuarprej vitit 1922 deri 1940, kur gjermanet okupuan Holandën.b) Zgjedhja e gjyqtareve , përbërja , organizimi i gjykatësGjyk. Ndrk. Drejtësisë përbehet prej 15 gjyqtareve. Zgjedhjen egjyqtareve e bëjnë KS , Asambleja Pergjthëshme KB, pavarësisht nganjeri-tjetri …..Kandidimin e gjyqtareve e bëjnë grupet kombëtare teGjykatës se Përhershme te Arbitrazhit ; për shtetet qe s’kanëpërfaqësues ne te, kandidimin e bëjnë grupet e caktuara posaçme …Çdo grup kombëtare mund te propozoj me se shumti 4- kandidate,prej te cilëve vetëm 2- mund jene shtetas te vet.Konsiderohen te zgjedhur kandidatet qe kane fituar shumicënabsolute te votave ne Asamble dhe KS … Nga 15 anëtaret e gjykatësstatuti përcakton qe ne asnjë rast nuk mund te jene 2- gjyqtare nga njështet… Ne rast se me vota fitojnë me shume se një shtetas i një shteti,konsiderohet i zgjedhur kandidati me i vjetër. Gjyqtaret zgjidhen për9-vjet dhe mund te rizgjidhen përsëri .Për te siguruar kontinuitetin e Gjykatës është parapare qe për çdo 3- - 45 -
•46. vjet te zgjidhen nga 1/3 e gjyqtareve. Gjykata e zgjedhe kryetarin dhenënkryetarin ne çdo 3 vjet, ata mund te rizgjidhen. Selia e gjykatësështë ne Hage, mirëpo gjykata mund te mbaje mbledhje dhe teushtroje funksionet e veta edhe tjetërkund, kurdo qe ketë ekonsideron te dobishme… Gjykata detyrat i kryen ne përbërje teplote, mirëpo për kuorum mjaftojnë -9 gjyqtare.c) Kompetenca e Gjykatës- detyre kryesore ka zgjidhjen emosmarrëveshjeve qe ia parashtrojnë shtetet Sipas nenit 34, vetëmshtetet mund te jene palë te përpara gjykatës. Ketë te drejte e kane tegjitha shtetet qe janë pale e Statutit te Gjykatës Ndërkombëtare teDrejtësisë. Sipas nenit 93te Kartës, shtetet anëtare te OKB-se ane ipso-facto pale e Statutit Gjykatës Ndërkombëtare të DrejtësisëParimisht juridiksioni i gjykatës është fakultative (por mund t’jeteedhe i detyrueshëm).Procedura gjyqësore mund te filloj para gjykatës edhe vetëm menjërën pale, me kusht qe pala ose palët e tjera ne mosmarrëveshje tepranojnë juridiksionin gjykatës për ta zgjidhur rastin e caktuar - (meane te një deklarate formale, ose ne forme te heshtur duke iupërgjigjur ftesës se gjyqit dhe duke marre pjese ne proces….Juridiksioni i gjykatës është i detyrueshëm net e gjitha rastet eparapara posaçërisht me traktatet dhe me konventat qe janë ne fuqi.d)Vendimet e Gjykatës- merret me shumicën e votave te gjyqtarevete pranishëm. Ne rast se votat janë te barabarta , atëherë vendos votae kryetarit ose personit qe e zëvendëson atë… Vendimi shpallet neséanca publike pasi te jene lajmëruar agjentet ne forme te caktuar .Nga një shembull i vendimit i nënshkruar nga kryetari dhe sekretaridhe me vulën e gjykatës , i dozohet secilës nga palët .e) Veprimet e Gjykatës- prej vitit 1946 deri ne vitin 19955 Gjykata kalëshuar 60 vendime dhe 21 mendime konsultative… Rasti i pare qe kazgjedhur Gjykata pas Luftes II Botërore , ka qene rasti i “Kanalit te - 46 -
•47. Korfuzit” – rasti anglo-shqiptare.E DREJTA LUFTES – është pjese e drejtës ndërkombëtare publike ,qe përmban rregullat juridike zakonore dhe kontraktuese, me te cilatrregullohen marrëdhëniet midis subjekteve ndërkombëtare ne kohelufte dhe ne lidhje me luftën.Lufta - është konflikt i armatosur ne mes dy a me shume shteteteve ,kurse veprimet ne te synojnë nënshtrimin e kundërshtarit … (Luftanuk ehte akt i një anshëm)NOCIONI LUFTES – sipas drejtës ndërkombëtare klasike del se :1) Lufta është konflikt midis dy shteteve2) Lufta është konflikt me forca te armatosura (pers. civil nuk marrinpjese ne lufte..)3) Lufta ka për qellim nënshtrimin e një pale nga pala tjetër.Russo ne veprën “Kontrata shoqërore” shkruan se : lufta s’është –raport i njeriut ndaj njeriut, por i shtetit ndaj shtetit , ne te cilinindividët bëhen armiq vetëm rastësisht si ushtar , e jo si qytetare.Ne literaturën e re nocioni i luftes zgjerohet , ngase gjithnjë e meshpesh me lufte nënkuptohen armiqësitë midis shteteve ose edhebrenda një shteti, a një territori qe zhvillohet me forca tearmatosura… Sepse lufte nuk konsiderohet me vetëm armiqësitë earmatosura midis shteteve , pore dhe armiqësitë brenda një shteti, teshkaktuara nga kryengritja ose nga revolucioniMarksi – luftën e trajton si një dukuri klasore dhe si kategorihistorike- qe i ka rrënjët ne rendin ekonomik te sistemit eksplatues …(sipas tyre lufta paraqitet ne një shkalle te zhvillimit shoq., kurparaqitet prona private, ndarja e shoqërive ne klasa dhe kur krijohenshtetet ).Lenini – Lufta është vazhdim i thjeshte i politikes me mjete tjera.Luftërat e Drejta dhe Luftërat e PadrejtaPërpjekjet e para për ç’bere dallimin e lustrave te drejta dhe te - 47 -
•48. padrejta i hasim qysh ne antikitete.. Shprehjen lufte e drejte e kakrijuar Aristoteli me qellim qe te siguronte paqen midis polisevegreke dhe për t’i ruajtur ato nga shkatërrimet e luftes.. Por me kaqmbyllej rrethi ,sepse ndaj pop, tjerë vlenin norma tjera.Nga paraqitja e krishterimit e deri me sot , është bere dallimi midisluftërave te drejta dhe te padrejta.. Teorinë mbi luftërat e drejta ekane zhvilluare teologet e kishës katolike ( Shen-Augustini, TomaAkuini, Vitoria, Suaresi etj ). Augustini – konsideronte se lufta ështëe lejueshme nëse është e drejte… Lufta te drejta janë: ( luftërat përmbrojtjen e shtetit nga armiqet e jashtëm, lufta për dënimin epadrejtësiveHeqja Dore nga Lufta- deri ne miratimin e Statutit te Lidhjes seKombeve , lufta konsiderohej një mjet i ligjshëm për zgjidhjen emosmarrëveshjeve , ose për arritjen e objektivave kombëtare.Heqja Dore nga Lufta (Pakti Brian-Kellog)Përpjekjet e për ndalimin e përgjithshëm te luftes janë kurorëzuar melidhjen e Traktatit Brian-Kellog, qe ndalonte te gjitha luftërat agresivedhe ne ketë pikëpamje përfaqësonte një hap te madh përpara nekrahasim me Statutin e Lidhjes se Kombeve.. Lufta konsiderohej edheme tutje e ligjshme nëse :a) zhvillohet për mbrojtjen e vetvetes ;b) nëse zhvillohet kundër një shteti qe ka shkelur traktatinHeqja dore nga Lufta me Kartën e OKB-seKarta e OKB-se – jo vetëm qe ndalon e luftes , por për me tepërndalon forcën dhe kërcënimin me force, si edhe përcaktojnë masa teefektshme për pengimin e luftes… Neni 2, parg.4 i Kartës : “anëtarëte OKB-se ne marrëdhëniet e tyre ndërkombëtare heqin dore ngapërdorimi i kërcënimit ose nga përdorimi i forcës kundër tërësisëterritoriale ose kundër pavarësisë politike te çdo shteti , ose ..Autoret e Kartës, ne vend te nocionit “lufte” kane përdorur fjalët - 48 -
•49. “kërcënimin ose përdorim i forcës” qe duhet te eliminojnë mundësinëpër çfarëdo mosmarrëveshje.FILLIMI LUFTES1) Me shpalljen formale te luftes – ( është e detyrueshme meKonventën e 3 te Hagës).2) Me dështimin e përpjekjeve te shtetit qe te realizoje plotësimin ekërkesave nga ultimatumi3) Me shpallje , ose veprimin qe tregon se një shtet e konsideron vetenne lufte me një shtet tjetër.4) Me fillimin e aksioneve armiqësore .Efektet e Fillimit te Luftes - me fillimin e luftes përfundon periudhae marrëdhënieve paqësore, dhe qe nga ai moment marrëdhënietmidis shteteve te konfrontuara rregullohen me rregullat e se drejtësndërkombëtare te luftes.Palët ne Konflikt (personat qe marrin pjese ne lufte/armiqësi);1) Pjesëtaret e forcave te armatosura2) Forcat jo te rregullta (milicia, njësite vullnetare )3) Kryengritja pop, qe shfaqen spontanisht nder popullsi te territoritakoma te pa-okupuar, me kusht qe mbajnë armët haptazi dhe t’irespektojnë rregullat e drejtës se luftes4) Lëvizjet rezistence qe veprojnë ne territore te okupuara dhe kanepër çelim te shqetësojnë okupuesin5) Lëvizjet çlirimtare qe i përbejnë personat qe luftojnë për zhdukjen esundimit kolonial.TEATRI i LUFTESE Drejta Ndërkombëtare e përcakton dallimin midis “zonës se luftes”dhe “teatrit te luftes”.Zone e Luftes - konsiderohet hapësira tokësore dhe ujore e një shtetiqe është ne lufte, ujerat e tij detare dhe hapësira ajrore mbi to . - 49 -
•50. Teatri Luftes - përfshinë hapësirën tokësore, detare dhe ajrore ne tecilën zhvillohen aktualisht armiqësitë.Personat e mbrojtur ne konflikt te armatosur :1) te plagosurit,2) te sëmuret ,3) anije-thyesit,4) robërit e luftes,5) popullata Civile,6) personeli mjekësorë, fetare,7)kryqi kuqObjektet e mbrojtura ne konflikt :1) spitalet ,2) objektet civile,3) objektet kulturorePERFUNDIMI LUFTES:1) Ndërprerja thjeshte e armiqësisë2) Nënshtrimi - zhdukja e një pale ndërluftuese ne lufte nga palatjetër, përmes pushtimit dhe fitores.3) Armëpushimi - marrëveshje mes forcave ndërluftuese përndërprerjen e përkohshme te armiqësive4) Kapitullimi - nënkupton marrëveshjen me te cilën komandë,ushtarake merren vesh për dorëzimin e një locait te cakt5) Traktati paqes - 50 -
•51. Diplomaciadhe fillet e saja Nocioni i diplomacisë Historiku i diplomacisë Llojet e diplomacisë Vendosja e marrëdhënieve diplomatike – Trupi diplomatik Emërimi i përfaqësuesve diplomatik Funksionet e përfaqësuesit diplomatik Marrëdhëniet konsullore - 51 -
•52. Diplomacia dhe fillet e sajaDiplomaciaNocioni i diplomacisëShumë herë e kemi dëgjuar apo ndeshur fjalën diplomaci si në TV,radio, gazeta apo nga njerëz të ndryshëm, prandaj këtu dua tëdiskutoj lidhur me atë se çka është në të vërtete diplomacia.Njërandër shtyllat kryesore të rëndësishmë të politikës së jashtme tështeteve në kuadër të zhvillimit të marrëdhënieve ndërkombëtareështë pikërisht diplomacia.“Fjala diplomaci origjinën e vet e ka nga fjala e greqishtës së vjetër”diploma” e cila është shkruar në dy faqe të lidhura, që i është dhënëkryesuesit të misionit dhe ka përmbajtur instruksione për qëllimet tëmisionit”[1].Nga kjo fjalë e kanë origjinën fjalët:diplomatik, trupdiplomatik, shërbim diplomatik, diplomat etj.Ndërkaq sa i përket asaj se çka është diplomacia si definicion atëhershumë autor që janë marrë dhe mirren më këtë qështje kanëdhënëshum definicione rreth diplomacisë.”Diplomacia është aplikim iintelegjencës dhe taktit në rregullimin e marrëdhënieve zyrtare nëmidis qeverive të shteteve të pavarura(Satoë)”.”Ajo është shkencëmbi marrëdhëniet ose punët e jashtme të shteteve, shkenc ose art ibisedimëve “(CH.de.Martenos).Një autor i njohur Nicolson jep disapërkufizime rreth diplomacisë ku thot : “Diplomacia është synonimpër politiken e jashtme”.”Diplomacia do të thotë negocim.Diplomacia janë proceset dhe mjetet, me të cilat zhvillohen këtonegocime”.”Diplomacia është aftësi, gjegjësisht talnet absrakt.”[2] - 52 -
•53. Shtjellimin tim të definicionit të diplomacisë do ta vazhdojë meprezantimin edhe të disa vështrimëve teorike, të cilat do të mazgjerojnë konceptin e këtij nocioni kompleks.Autori tjetër Barstone jep definicionin që vijon mbi diplomacinë nëpikënisjen e analizës së tij.”Diplomacia merret me menaxhimin emarrëdhënieve ndërmjet shteteve, dhe faktorëve tjerë”.Ngakëndvështrimi i shtetit, diplomacia merrte me këshilldhënie dherealizim të politikës së jashtme.”[3]Morgen Thau një njohës tjetër i mir i kësaj qështjë thotë sediplomacia, për veprimtarin e vet, I ka në dispozicion dyinstrumente, shërbimin për pune të jashtme në kryeqytetin e shtetit tëvet dhe përfaqsusit diplomatikë të cilët I dërgon në kryeqytet eshteteve të jashtme.Sipas tij “diplomati para së gjithash ështëpërfaqsues simbolik i shtetit të vet, i cili si i tillë duhet të bëjëpandërprerë gjeste simbolike , e gjithashtu edhe tu nënshtrohetgjesteve simbolike të diplomatëve tjerë dhe shteteve tjera, në të cilatështë akredituar .”[4]Për kuptimin e diplomacisë duhet njohur edhe funksionetdiplomatike të cilat duhet t’i kryejë diplomacia zakonisht sipasporosisë të shtetit të vet.Këto funksione janë të përcaktuara saktësishtnë Konventën e Vjenës mbi Marrëdhëniet Diplomatike të cilatFeltham i përmbledh kështu:prezantimi, mbrojtja, negocimi, vrojtimidhe zhvillimi.”[5]Në bazë të atyre përkufizimëve që i ceka më lartë të dhëna ngashumë autor dhe njohës të mirë të diplomacisë mundë të konkludojësa i përket përkufizimit se :diplomacia është mënyrë e rregullimit tëmarrëdhënieve ndërmjet shteteve sovrane dhe subjekteve tjera të sëdrejtës ndërkombëtare, në mënryrë paqësore me biseda negociata etj. - 53 -

Perparimi Lun 29 Déc - 16:11

54. Historiku i diplomacisëBoshtin themelor të materies të se “Drejtës Ndërkombëtare”epërbëjnë: traktatet ndërkombëtare, aleancat ushtarake, si dhediplomacia dhe të dërguarit diplomatik.Se diplomacia ka ekzistuar edhe në kohën e lashtë, e vërtetojnëshumë të dhëna që janë zbuluar dhe kanë vërtetuar se diplomacia kaekzistuar edhe ne atë kohë , pra para erës sonë.Profesor.Dr. EqremZenelaj ekspert is ë drejtës ndërkombëtare, në një shkrim që kashkruar për këtë tematik spjegonë në mënyrë të kjartë për ekzistimine diplomacisë ne kohën antike, ku për mesë shum shembujve prof.E.Zenelaj e vertetonë këtë faktë ;”Ku në kohën e Faraonit të Egjiptit-Amenophis IV, i cili e kishte marrë një princeshë nga MbretëriaMatani, në haremin e tij gjejmë fjalor diplomatik me ç’rast Faraonit tëEgjiptit të Amenophisit IV i shkruan disa fjalë si vijonë:Të shkruanMbreti i Madh, Mbret nga Metani,Vjehrri Yt i cili të do vëllai yt””[6]Një llojë të veqantë të përdorimit të fjalort diplomatik e poltik nëBotën antike e hasim në “Traktatin e Paqës” dhe të “AleancësUshtarake Defanisive” të vitit 1270, i cili traktat u lidhë ndërmjetFaraonit të Egjiptit Ramzesi II dhe Mbretërisë së Hetikëve HatusillitIII, i cili quhet si “Traktati i Kadeshit”.Kontaktet diplomatike apo bisedimet paqësore ndërmjet shteteve nëkëtë kohë bëheshin ndërmjet”legatarëve apo misionëve të caktuara sigrupe apo individë të veçantë”.Në Greqinë e Vjetëe sistemi ilegatarëve kishin një rëndësi të veçantë, për këtë çështje njoftojnëburimet e ndryshme, të shkruara nga autorë të vjetër grekë siHomeri, Tukidithi.Periudhën , diplomatike kalimtare nga antika në Mesjetë e shënonepoka e zhvillimit të së drejtës ndërkombëtare ndërmjet vitëve 400deri në vitet 800 pas erës së re.Kjo vërehet me formimin e së - 54 -
•55. ashtuquajturës “Corpus Iurs Civilis” me ç’rast pernadori Justinianinënvizon në mënyrë të shkëqyshme “të drejtën” si një pikë më të lartëtë zhvillimit të literaturës dhe burimëve juridike antike latine.”[7]Ndërkaq për formimin e diploamcisë moderne, një rëndësi të veçantëparaqesin sidomos marrëdhëniet e qytet shteteve italiane :Venediku,Napoli, Firenca ,Padova etj.Gjithashtu dua të cekë diqka me rëndësi se në “Në vitin 1626Kardinali Richelie, krijoi të parën ministri të jashtmë moderne nëFrancë, – Ministrinë e Punëvë të Jashtme, - për të centralizuarpolitikën dhe për të siguruar kontroll mbi të dërguarit në ndjekje tëpolitikës së: raion d’etat – interesit kombëtar (të shtetit). Ai iupërmbajt mendimit se shteti i kapërcente kufijtë e kurorës dhe tëterritorit, të princit dhe të popullit. Ai nuk ishte dakord me dëshiratdhe ndjenjat e sundimtarit. Për të shteti ka interesa dhe nevoja qëbazohen në ato interesa, që i kalojnë caqet e ngushta.”[8] Arti iqeverisjes qëndron në njohjen e këtyre interesave dhe veprimit nëpërputhje më to, pavarësisht nga konsideratat etike, emotive apofetare. Richeli shpalli atë që është bërë tashmë aksiomë, për ata qëdrejtojnë politikat e jashtme të shteteve sovranë. Sistemi francez uimitua nga shtetet e tjera të mëdha gjatë procesit të ngritjes sëMinistrive të tyre të jashtme, në shekullin 18-të.Në shekullin e XIXdhe XX marrëdhëniet diplomatike të shteteve ishin të natyrës dhe tëkarakterit bilateral, ndërsa sot këto marrëdhënie dhe ky qarkullimdiplomatik ndërmjet shteteve në kuadër të poltikës dhemarrëdhënieve ndërkombëtare më tepër i takojnë natyrës sëdiplomacisë multilaterale.Tani në botën bashëkohore ndërtimi idiplomacisë, roli dhe rëndësia e saj është e madhë andaj diplomaciabashkëkohore ka për qëllim të promovojë paqen kontekste të cilatgjenden në mesë të qfarëdo shteti, qoftë të zgjidhet përmes rrugësdiplomatike këtu vlenë të theksojë një thënje të diploamtit të njohuramerikan Henry Kissinger në libirin e tijë të titulluar “Diplomacia”ku - 55 -
•56. thekson se “qëllimet ullsoniane të së kaluarës së Amerkiës janë paqejastabiliteti progresi dhe liria”pra pikërisht këtë e ka edhe synimdiplomacia bashkëkohore .”[9]Llojet e diplomacisëPolitika e sotme diplomatike bazohet në dy llojë të diplomacisë e këtojane : diplomacia bilaterale dhe diplomacia multilaterale porgjithashtu në kuadër të këtyre dyjave hynë edhe diplomacia poltikeushtarake dhe mbrojtëse, diplomacia parlamentare, diplomaciaekonomike. Diplomacia kulturore e shkencore.Në vazhdim dua tëndalem të shkruaj së paku nga dy fjali për diplomacinë bilaterale dhemultilaterale sepse janë me karakter për ti ditur.Diplomacia bilaterale:mund të themi se është e pranushmë nëpolitikën diplomatike që nga fillet e saj, pasi që e paraqetkomunikimin me qëllim të rregullimit të çështjeve të hapura ndërmjetdy subjekteve “[10]Diplomacia multilaterale: parqitet më vonë me krijimin e ekonferencave ndërkombëtare në të cilin qeveritarë të shumtë dhe tëndryshëm janë marrë vesh për rregullimin e çështjeve të hapura tëndërsjellta”[11]Diplomacia multilaterale pra bazohet nëkomunikimin zyrtar të shumënsgëm ndërmjet përfaqsuesve tështeteve dërguse në selinë e organizatës ndërkombëtare, tek e cilakëta përfaqsues janë të akredituar.Vendosja e marrëdhënieve diplomatike – Trupi diplomatikëVendimi për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike është vullnet - 56 -
•57. politik i cili i takon dy subjekteve të ineteresuara pra shteteve.Nëpajtim më këtë, secili shtet vendosë a do të mbajë marrëdhëniediplomatike më ndonjë shtet tjetëe dhe a do të ketë ne të mison tëpërhershëm”[12]Pra, shtet nuk janë të obliguara osë të detyruara tëdërgojnë ose të pranojnë përfaqsues diplomatikë.Vendosja e marrëdhënive diplomatike duhet të bëhet konform“Konventës së Vjenës “ ku u aprovua më 18 prill të vitit 1961ndërsa hyri në fuqi me 24 prill të vitit 1962”[13]Kjo Konventë e cilanë vitin 1814-15, me Aktin Final që u amendua më 1918 në Aix-laChapelle, përcaktoi katër klasa të kryetarëve të misionevediplomatike, përcaktoi rregullat e diplomaciesë. Ndërsa “Konferencae OKB-së për Marrëdhëniet Diplomatike dhe Imunitetet”, miratoiKonventën e Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike më 1961, qëzëvendësoi rregullat e vendosura në shekullin e 19-të në Vjenë dheAix. Ajo përcaktoi tri klasa për kryetarë, misioni: 1) ambasadorët osenucios, të cilët akreditohen te kryetari i shtetit dhe kryetarë të tjerëmisionesh me rangje ekuivalente; 2) të dërguar, ministra dhe inter-nuncios, të cilët akreditohen të kryetari i shtetit, dhe 3) të ngarkuarme punë, ad interim (të përkohshëm), që akreditohen te ministrat epunëve të jashtme”[14]Diplomatët e akredituar në një shtet që vijnë nga i njejti shtet quhenndryshe “trupa diplomatikë “ose shkurt me “CD”, që në gjuhënfrënge donë të thot “Corps Diplomatique”.Trupn diplomatikë nëkrye të të cilit gjendet dekani ose ne disa terminologji tjera e hasimedhe si “doajeni” zakonisht ky vend në disa shtete i takonautomatikisht përfaqsuesit të Papës, kurse në shtetet e tjera brendaklasit më të lartë.”[15] - 57 -
•58. Emërimi i përfaqësuesve diplomatikëNjë ndëer parimet më të njohura dhe më të vjetra të së drjetësdiplomatike, të cilën e përmbanë edhe “Konventa e Vjenës, është sepër emërimin e përfaqësuesve diplomatikë vendosin pavarsisht shtetnë bazë të kritereve të veta interne.Pra secili shtet ka ato kriteret nësëmund ta quaj interne , mirëpo të shumica e kërkohet plotësimi i njënumri të madh të kushteve të ndryshme.”Në disa shtete kërkohetmosha e caktuar,origjina e mirë, familjare, nderëshmëria, edukata emirë dhe ajo mmë kryesorja njohja e gjuhëve diplomatike e tëtjera.”[16]Para se të bëhet emërimi duhet të kërkohet nga pala tjetër se e pranonkandidatin e caktuar .Konventa e Vjenës parasheh që shteti që e bënëakreditimin, duhet të ketë dëshmi dhe të jetë i sigurt se shteti iprannimite ka dhëne “agrementin” (pëlqimin)për emërimin ekandidatit.Kjo kërkesë përmban të dhënat për kanditatin siç janë: tëdhënat biografike, funksionet e më parshme, gjendjen famjiljare e tëtjera..Shteti i pranimit mund të japë pranimin, me ç’rast plotësohetkushti formal për emërim, por në anën tjetër mund të jetë edhe ekundërta që mundë ta refuzojë dhënien e pajtimit.Pasi të jetë siguruar pëlqimi pra agrementi në gjuhën diplomatike,kanditati për ambasador mundë të emërohet ne shtetin tjetër ku merrme vete edhe letrat kredenciale që kryetari i shtetit të tij i drejtonkryetarit të shtetit pritës me prezantimin e ambasadorit të ri sipërfaqësues të tij. Paraqitja e këtyre kredencialëv është mjaft formale.Funksionet e përfaqësuesit diplomatikPërfaqësimi i diplomatik përfshin detyra reprezantuese dhe - 58 -
•59. kontaktuese të llojëve te ndryshme .Në përfaqësimin diplomatikdetyrë parësore dhe e dorës së parë të një misioni është vendosja aporivendosja e komunimit të formës së përgjithshme ndërmjet shtetetittë tij dhe shtetit ku është akredituar.”[17]Sipas “Konventës së Vjneës “ funksionet e misionit diplomatikë janëne librin e profesorë Zenjullag Grudës ne librin e tijë e “E DrejtaNdërkombëtare i cekë funkisionet si vijojnë :[18]“1.Përfaqësimi i shtetti i cili e akrediton në shtetin ku janë akredituar.2 Mbrojtja e interesave të shtetit i cili i ka akredituar dhe tështetasve të tij në shtetin ku janë akredituar.3.Bisedimet më qeverinë e shtetit ku janë akredituar.4.Informimi me të gjitha mjetet e lejuara mbi kushetet dhe zhvillimine ngjarjeve në shtetin ku janë akredituar dhe dhënien e raportevembi këto qeverisë së shtetit i cili i ka akredituar.5.Përparimi i marrëdhënieve miqësore dhe zhvillimi i marrëdhënieveekonomike, kulutroree shkencore midis shtetit që akrediton dheshtetit ku janë akredituar.”Të gjitha këto funksione apo detyrat e ambasadorëve nëse i shohimtotal janë ulja e fërkimeve, përmirësimi i marrëdhënieve dhemanaxhimi i ndryshimeve, që gjërat të bëhen kurdoherë me rregull.Detyra e ambasadorit, është edhe të japë këshilla dhe tëparalajmërojë. (Bisedat me ministra të jashtëm, kryeministra dhezyrtarë të tjerë kyç, duhen raportuar me besnikëri, hollësi dhe saktësitë madhe.) Pavarësisht nga natyra e problemit, bashkëbieduesi,negociuesi (ambasadori), duhet kurdoherë të shfaqë siguri,besueshmëri dhe kredibilitet. Ai kurdoherë duhet të përpiqet tëkrijojë besim dhe të duket i ndershëm dhe i drejtë, duke u përpjekurtë kuptojë edhe shqetësimin e palës tjetër. Forca e karakterit, - 59 -
•60. precizioni, qartësia, kurajoja, durimi, dhe një gjendje e balancuarnervore, janë të domosdoshme, së bashku me mosdurimin ekalkuluar që mund të përdoret taktikisht. Një bisedues/negociator iaftë, me përvojë e di mirë edhe sensin e kohës, kur të përdorëparalajmërimin dhe kërcënimin ose koncesionin. Për këto diplomatët,dhe në mënyrë të veçantë ambasadorët, duhet të jenë të përgatiturmirë. Personeli diplomatik, në shumicën e gjerë të rasteve dhe tëvendeve, që nga ambasadorë e poshtë, janë të karrierës. Të gjithë,veçanërisht të rinjët që hyjnë në shërbim, kalojnë në një sitë rigorozepërzgjedhjeje dhe trajnimi, para se të përfaqësojnë vendin e tyrejashtë .Në këto këndvështrime, detyrat e diplomatit, nuk janë të lehta. Nëseduhen kryer si duhet ato detyra, diplomatët duhet të përmbushinshumë kritere, siç theksuam më lart. Diplomacia nuk është e thjeshtë,dhe as lojë, diçka që mund ta bëjë cilido dhe në çdo rethanë. Pra,diplomacia është një profesion që kërkon personel të trajnuar, dhe tëpërgatitur realisht mire.Një gjë mjaft më rëndësi për diplomatët është se kanë të drjeta tëshumëta gëzojnë privilegje pra posedojnë “imunitet diplomatik”ekëto imunitete diplomatike janë :”Imunieti në lëmin penal, imuniteticivil,imuniteti në çështje policore, imunitet nga taksat, imunitet nga tëdhënat doganore”[19]Në vazhdën e fundit të këtij eseu do të paraqes edhe një institucionëdiplomatik e që është “Marrëdhëniet kosullore” - 60 -
•61. Marrëdhëniet konsulloreInstuticioni i konsullit është shumë më i vjetër i përfaqësimit sesainstitucioni i misionëve diplomatike të instaluar në botën e jashtme.Konsujt dhe diplomatët kanë detyra të ndryshme, andaj mu përkëtë kanë edhe pozitë detyra dhe funskisone të ndryshme juridike.Për dallim prej diplomatëve, konsujt nuk janë reprezantues politikëtë qeverive të shteteve të tyre, por janë “organe nacionale të shtetevetë të tyre, të cilat ngarkohen me detyra të cakturare jopolitike dheteknike”.Detyre e konsujeve janë për të nxitut interesat e shtetit te tijnë shtetin pranues ne sferen e tregtisë dhe të ekonomisë.Dallimi mes konsullit edhe diplomatit është sqaruar edhe në njëdocument anglez “Court of Chancery” në rastin e të ashtuquajtur“Barbusits Case” i vitit 1737.Llojet e konsujeve:Konventa e Vjenës dallon disa lloje te konsujve:a)Konsujt e karrieres dheb)Konsujt honorar apo konsujt e nderit.”[20]Konsujt e karrieres janë të punësuar në këtë detyrë si konsuj dhe këtëe kanë si detyrë kryesore .Ndersa konsujt honorar jane kryesishtënjerëz tregtarë afaristë të cilët jane vendas më banim në vendin kuështë formuar kosnullata dërguese.Gjithashtu vlenë të ceki se edhekonsujt gezojnë imuntitet njësoj si diplomatët.Konkluzion:Në fundë të këtij punimi seminraik do të përpiqem të japë dhe njëkonkluzion sa i përket tërë kërsaj punës simë në ldhje me“diplomacinë”.Dhe konkluza ime sa i përket tematikës në fjalë ështësë diplomacia me të vërtet e meritonë të jëtë një shtyllë kryesore e çdo - 61 -
•62. shteti ne raport me poltikën e jashtme që e ushtrone secili shtet kjovërtetohet me faktin se synim i çdo diplomacie shtetrore është të çojëpërpara interesat e shtetit, të cilat diktohen nga gjeografia, historia,dhe ekonomia.Diplomacia, si alternativë e luftës për të arritur synimin kombëtar, kaarmë fjalën. Shpesh, por jo gjithmonë, ajo përpiqet të ruajë dhe forcojëpaqen. Diplomacia përpiqet që të forcojë shtetin duke fituaravantazhe, duke bërë aleatë dhe duke neutralizuar oponentët. Pra, ajopërpiqet që të krijojë vullnet të mirë në drejtim të shtetit qëpërfaqëson. Kjo nuk arrihet lehtë, në varësi të shtetit dhe fazës sëzhvillimt të tij.Rëndësia e diplomacisë siq e pamë ishte mjaft e madhe, pordiplomacia ka nevojë për përfaqsues, dhe kjo është mëse e nevojshmepër secilin do shtet qoft, e në veqanti për shtetin tonë të sapo formuare qe në në këtë sferë jemi më me pak përvojë në krahasim me vendettjera fqinje dhe me gjerë.Kemë nevoj për përfaqsim të djënë tëdiplomacisë kosovare jashtë vendit tonë , Andaj njerëzit të ciliët do tëna përfaqsojnë duhen të jenë më të vërtet njerz meritor,njerz tëspecializur në lëiminë e diploamcisë e që fatëkeqsisht janë të pakët nëkëtë sferë,sepse njerzëit qe e bëjnë diplomacine duhet te jenë“diplomat të karrieres” e që në të ardhmën besojmë se do të ketë edhemë shumë kësij llojë njerëzish. Sepse po e potencojë edhe njëherëështë njevojë imediate për shtetin tonë.Literatura e shërbyer:- Gruda Zenjullah “E Drejta Ndërkombëtare” Botimi 2007 Prishtinë- Kissinger Henry “Diplomacia” Botim 1999 Triranë- Jazbec Milan “Bazat e Diplomacisë” Botim 2008 Prishtinë- Prof dr.iur.Zenelaj Eqrem (shkrim i tij me titull “Hapja e përfaqësive diplomatike dhe misoneve diplomatike në Botën ejashtme dhe dispozitave të së drejtës ndërkombëtare)- Si dhe jam shërbyer edhe me materiale të shumta nga interneti e vlenë ta ceki nga web faqejahttp://www.forumishqiptar.com/archive/index shkrim i publikuar nga Zef Mazi ambasadorë i Shqipërisë në Brintanin eMadhe.[1] Zenjullah Gruda “E Drejta Ndërkombëtare” ( faqe 248 Botim 2007 Prishtinë)[2] Zenjullah Gruda “E Drejta Ndërkombëtare” ( faqe 247 Botim 2007 Prishtinë) - 62 -
•63. [3] Milan Jazbec “Bazat e Diplomacisë” ( faqe 13 Botim 2008 Prishtinë)[4] Milan Jazbec “Bazat e Diplomacisë” ( faqe 13 Botim 2008 Prishtinë)[5] Milan Jazbec “Bazat e Diplomacisë” ( faqe 14 Botim 2008 Prishtinë)[6] Prof dr.iur. Eqrem Zenelaj (shkrim i tij me titull “Hapja e përfaqësive diplomatike dhe misoneve diplomatike në Botën ejashtme dhe dispozitave të së drejtës ndërkombëtare” faqe 5)[7] Prof dr.iur. Eqrem Zenelaj (shkrim i tij me titull “Hapja e përfaqësive diplomatike dhe misoneve diplomatike në Botën ejashtme dhe dispozitave të së drejtës ndërkombëtare” faqe 6)[8] Zef Mazi ( ambasadorë i Shqiprisë ne Britanin e Madhe një shkrim i tij në lidhje me diplomacine në një forum shqiptarëhttp://www.forumishqiptar.com/archive/index)[9] Henry Kissinger “Diplomacia” ( faqe 835 Botim 1999 Tiranë)[10] Milan Jazbec “Bazat e Diplomacisë” ( faqe 16Botim 2008 Prishtinë)[11] Milan Jazbec “Bazat e Diplomacisë” ( faqe 17Botim 2008 Prishtinë)[12] Zenjullah Gruda “E Drejta Ndërkombëtare” ( faqe 250 Botim 2007 Prishtinë)[13] Prof dr.iur. Eqrem Zenelaj (shkrim i tij me titull “Hapja e përfaqësive diplomatike dhe misoneve diplomatike në Botën ejashtme dhe dispozitave të së drejtës ndërkombëtare” faqe 9)[14] Zef Mazi ( ambasadorë i Shqiprisë ne Britanin e Madhe një shkrim i tij në lidhje me diplomacine në një forum shqiptarëhttp://www.forumishqiptar.com/archive/index[15] Prof dr.iur. Eqrem Zenelaj (shkrim i tij me titull “Hapja e përfaqësive diplomatike dhe misoneve diplomatike në Botëne jashtme dhe dispozitave të së drejtës ndërkombëtare” faqe 12)[16] Zenjullah Gruda “E Drejta Ndërkombëtare” ( faqe 253 Botim 2007 Prishtinë)[17] Prof dr.iur. Eqrem Zenelaj (shkrim i tij me titull “Hapja e përfaqësive diplomatike dhe misoneve diplomatike në Botën ejashtme dhe dispozitave të së drejtës ndërkombëtare” faqe 9)[18] Zenjullah Gruda “E Drejta Ndërkombëtare” ( faqe 256 Botim 2007 Prishtinë)[19] Zenjullah Gruda “E Drejta Ndërkombëtare” ( faqe 263 Botim 2007 Prishtinë)[20] (shkrim i tij me titull “Hapja e përfaqësive diplomatike dhe misoneve diplomatike në Botën ejashtme dhe dispozitave të së drejtës ndërkombëtare” faqe 9) - 63 -

Contenu sponsorisé

E Drejta Nderkombetare Publike

E Drejta Nderkombetare Publike

Re: E Drejta Nderkombetare Publike

Re: E Drejta Nderkombetare Publike

Re: E Drejta Nderkombetare Publike